اهداف تحریم‌های جدید آمریکا؛ آیا تجارت بشردوستانه تسهیل شد؟

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-جواد حیران نیا: وزارت خزانه داری آمریکا جمعه گذشته ادعا کرده بود که این وزارتخانه اقداماتی را برای حصول اطمینان از تامین کمک‌های انسان دوستانه به ایران همزمان با تداوم تحریم‌ها انجام می‌دهد.

در همین ارتباط خزانه‌داری آمریکا مدعی شده بود با هدف حمایت از مردم ایران، مجوز برخی اقدامات تجاری مجاز را صادر خواهد کرد، هرچند این وزارت خانه همزمان با پیگیری سیاست‌های ضدایرانی خود از تداوم تحریم‌ها خبر داده بود.

اما این پرسش مطرح است که آیا این اقدام آمریکا تجارت دارو و غذا و یا در عبارت کلی تجارت بشردوستانه با ایران را تسهیل خواهد کرد؟

برای پاسخ به این پرسش لازم است که تحریمهای اخیر آمریکا علیه ایران را مورد بررسی قرار دهیم.

چندی پیش آمریکا بانک مرکزی ایران را ذیل عنوان «مبارزه با تروریسم» مورد تحریم مجدد قرار داد. بانک مرکزی ایران نزدیک به ۲ دهه تحت تحریم بوده است حال آنکه بعد از امضای برجام از سوی دولت دموکرات باراک اوباما برای مدتی محدود از قید آنها رها شد اما با روی کار آمدن ترامپ و خروج از توافق هسته‌ای، بار دیگر به محدودیت تن داد.

در تحریم جدید بانک مرکزی با تغییر دسته‌بندی تحریم‌ها از هسته‌ای به مبارزه با تروریسم، ماهیت برخورد با بانک مرکزی ایران نیز تغییر کرداین در حالی است که در تحریم جدید بانک مرکزی با تغییر دسته‌بندی تحریم‌ها از هسته‌ای به مبارزه با تروریسم، ماهیت برخورد با بانک مرکزی ایران نیز تغییر کرد. تا پیش از این اقدام، شرکت‌های آمریکایی از تعامل با بانک مرکزی ایران منع می‌شدند و مراکز تجاری دیگر کشورها نیز از بیم تحریم‌های ثانویه واشنگتن، با اصلی‌ترین نهاد مالی ایران داد و ستد نداشتند. اما، تجارت اقلام بشردوستانه نظیر دارو، غذا و محصولات کشاورزی از این قاعده مستثنی بود.

اتفاقی که با تحریم جدید بانک مرکزی می‌افتد این است که ذیل عنوان همدستی با تروریسم که به زعم آمریکا شامل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و حزب‌الله است؛ تراکنش‌های بانکی با هدف تهیه اقلام بشردوستانه، ممکن است که دیگر از معافیت برخوردار نباشند.

به عبارت دیگر، طبق قوانین وزارت خزانه‌داری آمریکا، تجارت این گونه اقلام با هر فرد حقیقی یا حقوقی (در اینجا بانک مرکزی ایران) که ذیل عنوان مبارزه با تروریسم گنجانده شده است؛ امکان‌پذیر نخواهد بود.

البته هنوز معلوم نیست دامنه این تحریم‌ها تا کجا پیش می‌رود چراکه علی‌الظاهر، موضوع به تفسیر دفتر کنترل سرمایه ‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا واگذار شده است.

اما تحریمهای جدید آمریکا این ابهام را پاسخ می دهد.

در بیانیه مشترک وزارت خزانه داری و وزارت خارجه آمریکا در خصوص تحریمهای جدید ایران ادعا شده است که بخش مبارزه با جرایم مالی وزارت خزانه داری آمریکا، ایران را یکی از مراکز پولشویی می داند و برای حفاظت از نظام مالی آمریکا در برابر فعالیت های مالی مخرب ایران مقررات جدیدی وضع کرده است.

در بخش دیگری از این بیانیه ادعا شده است که با توجه به اینکه ایران هنوز بزرگترین حکومت حامی تروریسم است و قوانین مربوط به مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم را تصویب و اجرا نکرده، اعمال یک مقررات سختگیرانه تر در معامله با ایران ضروری است.

«سیگال مندلکر» معاون وزیر خزانه داری آمریکا در زمینه تروریسم و اطلاعات مالی نیز در این زمینه گفت: «با اجرای این ساز و کار جدید، هیچ پول و درآمدی به ایران نخواهد رسید»

سخن «مندلکر» در این خصوص به چه معناست؟ در واقع بر اساس تحریم جدید، ایران توسط آمریکا ذیل کشورهای خطرناک در زمینه پولشویی قرار می گیرد. بر اساس بیانیه «شبکه اجرایی جرائم مالی»  (FinCEN)  (Financial Crimes Enforcement Network) جمهوری اسلامی ایران جزو قلمروهای قضایی موجد «نگرانی‌های عمده» در زمینه پولشویی است قواعدی موسوم به «تدابیر خاص نوع ۵» را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرده است.

در واقع «شبکه اجرایی جرائم مالی خزانه‌داری آمریکا» همزمان با راه‌اندازی مکانیسم جدید برای تسهیل مبادلات بشردوستانه با ایران، با استناد به بند ۳۱۱ «قانون میهن‌پرستی»، مصوب سال ۲۰۰۱ قواعد جدیدی «برای محافظت از نظام مالی آمریکا در برابر فعالیت‌های مالی مخرب ایران» به کار گرفته است. شبکه مذکور که یکی از اداره‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا به شمار می رود مأموریت گردآوری و تحلیل اطلاعات درباره مبادلات مالی با هدف ادعایی مبارزه با «پولشویی و تأمین مالی تروریسم» در داخل و خارج از آمریکا را بر عهده دارد.

بر اساس تحریمهای جدید آمریکا علیه ایران، بانکهای غیر آمریکایی که ایران در آنها حساب دارد باید هر گونه تراکنش مالی و داد و ستد با ایران را به بانکهای آمریکایی گزارش دهندبر اساس بانکهای غیر آمریکایی که ایران در آنها حساب دارد باید هر گونه تراکنش مالی و داد و ستد با ایران را به بانکهای آمریکایی گزارش دهند.

بانکهای آمریکایی هم گزارش مذکور را در اختیار «شبکه اجرایی جرائم مالی خزانه‌داری آمریکا» قرار می دهند و این شبکه بررسی خواهد کرد که آیا این تراکنشها و اقلام مورد تجارت با تحریمهای امریکا مغایرتی نداشته باشد.

اما ناگفته پیداست ذیل چنین مکانیسمی کمتر بانکی حاضر به همکاری و داد و ستد با ایران خواهد شد.

اما در این بیانیه علاوه بر مورد مذکور، مکانیسمی در خصوص تجارت بشردوستانه از سوی آمریکا قرار است ایجاد شود. اما هدف از این مکانیسم چیست و چه معنایی دارد؟

در این خصوص استیومنوچین، وزیر خزانه داری آمریکا گفته است ما به انتقال نامحدود کمک‌های بشردوستانه به مردم ایران ... متعهد هستیم و این سازوکارها به شرکت‌هایی که در این زمینه کار می‌کنند، کمک می‌کنند که تحریم‌ها را نقض نکنند.

«سیگال مندلکر» معاون وزیر خزانه داری آمریکا در زمینه تروریسم و اطلاعات مالی نیز در این زمینه مدعی شد: این مقررات به برقراری شفافیت معاملات مالی کمک می‌کند تا کالاهای بشردوستانه که وارد ایران می شوند واقعا به دست مردم برسد.

اما آمریکا با محدود کردن تجارت بشردوستانه سایر کشورها با ایران (تجارت دارو و غذا) ذیل مکانیسمی که خود ایجاد خواهد کرد چند هدف را دنبال خواهد کرد. هدف اول این است که آمریکا مدعی شود در راستای اقدامات بشردوستانه، هیچ گاه این تجارت ذیل تحریم واقع نشده و حتی بر اساس تحریمهای جدید راهکاری برای تداوم این تجارت نیز ارائه داده است.

هدف دوم دیگر از محدود شدن این تجارت به کانال آمریکایی، بهره برداری لازم تبلیغاتی از آن توسط واشنگتن است.

هدف واقعی ایجاد مکانیسم تجارت بشردوستانه با ایران توسط آمریکا است جمع آوری اطلاعات توسط دولت آمریکا است تا بتواند برای اعمال تحریم‌ های جدیدتر بسترسازی کندهدف سوم  که هدف واقعی ایجاد این مکانیسم است جمع آوری اطلاعات توسط دولت آمریکا است تا بتواند برای اعمال تحریم‌ های جدیدتر بسترسازی کند. در واقع هر کشوری که بخواهد با ایران در این راستا داد و ستد داشته باشد و هر کالایی را بخواهد به ایران بدهد کاملا زیر ذره بین آمریکا خواهد بود.

«ریچارد نفیو» معمار تحریم‌های ایران در این خصوص معتقد است: اعلام مکانیسم شفاف سازی مبادلات بشردوستانه در بیانیه وزارت خزانه‌ داری آمریکا  با عناوین پولشویی در واقع تردیدها را به تله تحریم‌ ها بیشتر می‌ کند. در قالب اطلاعات جمع‌ آوری شده اجرای بند ۳۱۱ من به شخصه بیش از آنکه فکر کنم که این مکانیسم یک کانال مبادلات غذایی و دارویی است، در این باره تردید دارم که مکانیسم مذکور به منظور جمع‌ آوری اطلاعات و فراهم کردن شرایط برای اعمال تحریم‌ های بیشتر برای آمریکا به شمار می رود.»

هدف چهارم ایجاد این مکانیسم محدود شدن تجارت بشردوستانه به شرکتهای آمریکایی است که سود خوبی را هم می تواند نصیب آنها سازد.

«مجید شاکری» کارشناس اقتصاد سیاسی در زمان تحریم مجدد بانک مرکزی در گفتگو با مهر اظهار داشته بود که موضوعی که در اجرا وجود دارد این است: علیرغم اینکه تا به امروز آمریکایی ها اعلام می‌کردند که بانک مرکزی ایران از تحریم غذا و دارو معاف است اما وزارت خزانه‌داری آمریکا در عمل بر سر راه تجارت ایران با غیرآمریکایی ها بخصوص اروپایی ها انواع سنگ اندازی را انجام می‌داد به نحوی که از نتایج این سنگ اندازی، افزایش میزان خریدهای غذایی ایران مثل سویا و نهاده های دامی از مبداء آمریکا بود. در واقع آمریکایی ها از این روش استفاده می کردند تا علیرغم اینکه ظاهرا ایران تحریم مواد غذایی و دارو نیست اما عملا خودشان مانع همکاری سایر کشورها با ایران می شدند و از طرف دیگر، تحت کانال های مورد نظارت خودشان، خریدهای ایران در حوزه مواد اولیه و نهاده ها را سامان می دادند. اکنون در تحریم های تازه آمریکا بر علیه بانک مرکزی ایران، اینطور نیست که غذا و دارو هدف قرار گرفته شده باشد چراکه موضوع به تفسیر اوفک واگذار شده است؛ در ثانی آمریکایی ها می دانند که ایران در زمینه غذا و دارو تنها گزینه اش امریکا نیست. بنابراین باید مابین اینکه «معافیت های آمریکا برای غذا و دارو را تمدید نکرده وکانال های در اختیار خود را بسوزانند و نظارت بر جریان غذا و داروی وارداتی از سوی ایران را از دست بدهند» یا اینکه «این معافیت را در حدی حفظ کنند و این مسیر ادامه پیدا کند» یکی را انتخاب کنند. که انتخاب  معقول برای آمریکایی ها،  این است که این کانال ها را باز نگه دارند که بتوانند بر آن نظارت کنند.

آمریکا تلاش دارد تا در راستای مقابله با اروپا تجارت بشردوستانه را نیز محدود به کانالهای خود کند و متنوع سازی کانال های تامین مواد غذایی و دارو که امری راهبردی برای ایران است را محدود نمایددر واقع آمریکا تلاش دارد تا در راستای مقابله با اروپا تجارت بشردوستانه را نیز محدود به کانالهای خود کند و متنوع سازی کانال های تامین مواد غذایی و دارو که امری راهبردی برای ایران است را محدود نماید.

بر همین اساس «رایان اوتول» (Brian O’Toole) یکی از مقامات سابق دفتر کنترل دارایی‌ های خارجی وزارت خزانه‌ داری آمریکا در پیامی توئیتری در این خصوص نوشت: این مکانیسم کمکی به ایران نخواهد کرد و در واقع احتمالا شرایط را بدتر می‌کند. به نظر می‌رسد این اقدام تلاش می‌ کند تا اروپایی‌ها را به چالش بکشد.

بنابراین محدود کردن اروپایی برای تجارت با ایران حتی در مواردی که از سوی آمریکا منع تجارت با ایران وجود ندارد به عنوان هدف پنجم این تحریمها متصور است.

در پایان باید متذکر شد ژست بشردوستانه آمریکا ذیل تحریمهای جدید اقدامی نمایشی است که حتی توسط افرادی چون «ریچارد نفیو» که طراح تحریمهای ایران در دوره اوباما هست نیز زیر سوال برده شده است. آمریکا در تحریمهای جدید نه تنها تجارت بشردوستانه از جمله غذا و دارو را محدود می کند بلکه در صدد است تا گزینه متنوع سازی منابع دسترسی ایران به این اقلام را نیز محدود کند که کاملا مغایر با قوانین بین المللی است. لذا تحریمهای جدید این ژست آمریکا که همواره ادعا می کرد اقلام بشردوستانه ذیل تحریمها علیه ایران قرار ندارد را بی اعتبار می سازد.