سازوکار دستورالعمل فروش تعهدی اوراق بهادار در بورس

، محمود گودرزی معاون بازار بورس با اشاره به تصویب «دستورالعمل فروش تعهدی اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس» توسط هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار و ابلاغ آن در ۳۰ مرداد ماه ۹۸، به تشریح سازوکار دستورالعمل مربوطه پرداخت و اظهار داشت: فروش تعهدی اوراق بهادار که در دنیا با نام فروش استقراضی (Short Selling) شناخته می‌شود، به صورت معامله‌ای تعریف شده­ است که در آن فروشنده به وکالت از مالک سهام نسبت به فروش اوراق بهادار وی مطابق با قرارداد فروش تعهدی در بورس اقدام می‌کند.

در مدل متعارف، رابطه بین فروشنده و مالک اوراق بهادار به شکل استقراض تعریف شده ­است، به این صورت­ که فروشنده با قرض نمودن اوراق بهادار از مالک و پرداخت بهره از پیش توافق شده، به فروش اوراق بهادار در بازار و پیاده‌سازی استراتژی معاملاتی خود اقدام می‌ کند.

وی تصریح کرد: با توجه به وجود اشکالات شرعی در این روش معاملاتی (یعنی پرداخت بهره مشخص)، راهکار جایگزین در قالب عقد وکالت تعریف شده­ است. در واقع در این مدل، متقاضی به وکالت از مالک و به نام او، به فروش اوراق بهادار مشخصی اقدام نموده و موظف است در زمان مشخص (در سررسید) یا به درخواست مالک و یا به تشخیص خود تا سررسید، اوراق بهادار فروخته شده را به نام مالک بازخرید نماید.

مالکان اوراق بهادار که تمایل دارند اوراق تحت مالکیت خود را جهت انجام معاملات فروش تعهدی در اختیار سایر فعالان بازار قرار دهند، نوع و تعداد ورقه بهادار را در سامانه‌ای به نام سامانه تامین اعلام نموده و متقاضیان به واسطه کارگزار خود، از اوراق بهادار موجود جهت انجام معاملات فروش تعهدی آگاهی پیدا می‌کنند.

معاون بازار بورس تهران افزود:  انجام معاملات فروش تعهدی صرفاً از طریق سامانه برخط کارگزاران امکان­ پذیر است. همچنین نمادهای مجاز به منظور انجام معاملات فروش تعهدی به همراه سایر مشخصات و محدودیت‌های آن، توسط بورس اوراق بهادار تهران تعیین و اطلاع‌رسانی می ­شود.

وی راه‌اندازی این سازوکار در بورس را سبب افزایش کارایی بازار عنوان کرد و اظهار داشت: فروش تعهدی اوراق بهادار زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که سرمایه‌گذاران انتظار دارند قیمت اوراق بهادار در آینده با کاهش همراه شود. از این رو با هدف کسب سود از این کاهش قیمت، به فروش اوراق تحت مالکیت شخص دیگری (که در دستورالعمل مالک عنوان شده است) اقدام نموده و با کاهش قیمت و بازخرید آن، مابه‌التفاوت قیمت فروش و بازخرید را به عنوان سود خود شناسایی می‌کنند.

مالک اوراق بهادار نیز در مدت زمان بین فروش و بازخرید اوراق بهادار تحت مالکیت خود، وجوه حاصل از فروش تعهدی را در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری بادرآمد ثابت قابل معامله یا سپرده‌های بانکی، سرمایه‌گذاری کرده و از سود آن بهره‌مند خواهد شد. همچنین با راه‌اندازی این سازوکار در بورس عملاً می‌توان با افزایش نقدشوندگی شاهد افزایش کارایی بازار نیز بود.

گودرزی با اشاره به برنامه­ های مصوب بورس تهران در سال جاری خاطرنشان کرد: مسئولیت پروژه راه ­اندازی سازوکار معاملات فروش تعهدی بر عهده بورس تهران بوده و تاکنون اقدامات بسیاری، بالاخص از جانب مدیریت ابزارهای نوین بورس تهران، در این خصوص انجام شده ­است که از آن جمله می­ توان به تهیه دستورالعمل مربوطه، نمونه قراردادهای موردنیاز و برگزاری جلسات متعدد با ارکان بازار و شرکت­ های ارائه دهنده خدمات برخط (OMS) اشاره کرد و با پیگیری­ های صورت گرفته، دستورالعمل نهایی در اول خرداد ماه ۹۸ به تصویب هیأت مدیره سبا رسید.

همچنین به منظور رفع ابهامات شرکت­ های ارائه دهنده خدمات برخط (OMS) به عنوان تهیه­ کنندگان زیرساخت فنی مورد نیاز جهت انجام معاملات فروش تعهدی، مستندات رویه­ اجرایی معاملات مذکور توسط بورس تهران تهیه و در اختیار آنها قرار گرفته ­است.

معاون بازار بورس تهران با تاکید بر اهمیت آشنایی فعالان بازار با سازوکار معاملات فروش تعهدی ادامه داد: برنامه ­های مدون و گسترده­ ای به منظور فرهنگ ­سازی و آشنایی سرمایه ­گذاران با هدف تبیین و تشریح مدل عملیاتی معاملات فروش تعهدی اوراق بهادار در نظر گرفته شده ­است. همچنین با هدف موثرتر نمودن فعالیت‌های آموزشی و افزایش دامنه آموزش به تمامی سرمایه­ گذاران، برنامه آموزش مجازی در بورس تهران در دستور کار قرار گرفته تا بتوان از این مسیر آموزشی، به منظور آموزش انواع ابزارهای نوین مالی به مشتریان کارگزاری‌ها استفاده شود.

گودرزی در پایان تاکید کرد: بورس تهران به عنوان بورس پیشرو در معرفی ابزارهای نوین، همواره در جهت افزایش کارایی بازار سرمایه از طریق معرفی ابزارهای جدید، رفع نیازهای گوناگون فعالان بازار و جلب مشارکت حداکثری سرمایه‌گذاران، فعالیت کرده و این مسیر با جدیت هر چه بیشتر ادامه خواهد یافت.   با توجه به اینکه سازوکار فروش تعهدی اوراق بهادار از گذشته مورد تقاضای فعالان بازار بوده، با اجرایی شدن آن امیدواری زیادی نسبت به استقبال سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی از این سازوکار معاملاتی وجود دارد.