دو سناریوی پیش روی بورس

شاخص کل بورس تهران در هفته گذشته افت نزدیک به دو درصدی را به ثبت رساند. در حالی در پایان معاملات دوشنبه شاخص سهام به عدد تاریخی ۳۰۶ هزار واحد نزدیک شده بود که طی دو روز پایانی معاملات هفته گذشته سهام ریزش پرشتابی را تجربه کرد. سقوط دسته‌جمعی قیمت سهام در معاملات چهارشنبه افت بیش از ۸۳۰۰ واحدی را رقم زد. با این حال در ساعت پایانی معاملات چهارشنبه شاهد بازگشت نسبی و بعضا پرشتاب قیمت سهام در گروه‌های مختلف بودیم و این موضوع باعث شد که اندکی از افت شدید شاخص سهام جبران شود. سهام برخی شرکت‌ها در ریزش دسته‌جمعی سایر نمادها طی معاملات روز چهارشنبه نوسان مثبت را تجربه کردند. علاوه بر این سهام برخی شرکت‌ها در روز چهارشنبه بعضا نوسان تا ۱۰ درصد را به ثبت رساندند و سهام از صف فروش (کف قیمتی روزانه) به صف خرید (سقف قیمتی روزانه) حرکت کردند. یکی از مواردی که در توجیه چنین رفتار قیمتی در معاملات چهارشنبه به خوبی خودنمایی می‌کند اخبار از تجدید ارزیابی دارایی‌ها است. تجدید ارزیابی دارایی‌ها نمونه‌ای از بهانه‌هایی است که می‌تواند مسیر متفاوتی را با انتظارات تحلیلی و عدم ارزندگی برای سهام رقم بزند. دو سناریو ادامه اصلاح قیمت سهام در ادامه معاملات چهارشنبه یا بازگشت دوباره سهام به مسیر صعودی قابل بررسی است. در بررسی این سناریوها نیز علاوه بر بهانه‌ها و دلایل بنیادی باید نقش اساسی شارژ نقدینگی به سهام را در نظر گرفت. نمی‌توان به راحتی از کنار ارزش معاملات بی‌سابقه بیش از ۲۲۰۰ میلیارد تومانی گذر کرد. نقش عوامل سیاسی در نوسان قیمتی سهام نیز باید لحاظ شود. بعضا فعالان بازار بهانه ریزش بورس در معاملات چهارشنبه را تشدید دوباره تنش سیاسی در منطقه عنوان می‌کردند که نقش این بهانه نیز در نوسان قیمتی سهام مشخص است.

 راز صعود تجدیدی‌های بورس

همچنان یکی از بهانه‌ها که اثر محسوسی را بر قیمت سهام دارد اخبار پیرامون افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی‌ها است. افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی به‌عنوان ابزاری که می‌تواند ارزش واقعی روز دارایی‌های یک شرکت را مشخص کند مورد توجه معامله‌گران است. در گزارشی با عنوان «حباب دارایی‌ها در بورس تهران» به ریشه‌یابی استقبال از سهام با بهانه ارزش دارایی‌ها پرداخته شد. به نظر می‌رسد بار دیگر باید به اشتباه رایج عمده تحلیل‌گران در بررسی اثر دارایی‌ها بر ارزش قیمتی سهام اشاره کرد. اگر شرکتی هزاران میلیارد تومان نیز دارایی در ترازنامه به روزشده خود به ثبت رسانده باشد نمی‌تواند دلیلی برای صعود سهام باشد. همین موضوع باعث می‌شود که علت غیرمنطقی بودن رشد قیمتی سهام بانک‌ها به دنبال اخبار تجدید ارزیابی دارایی‌ها یا سهام سایر شرکت‌ها که در آزمون سودآوری رفوزه شده‌اند، مطرح شود.  علاوه بر این موضوع تاکید شده بود که دارایی و ارزش روز آن را نمی‌توان بدون در نظر گرفتن اثر این دارایی بر صورت جریان وجوه نقد آتی شرکت به قیمت سهام نسبت داد. ملاحظات دولتی باعث می‌شود که شرکت‌ها به جای انحلال با دلایل واهی و بدون وجود صرفه اقتصادی به کار خود ادامه دهند. رشد قیمتی سهم‌های سیمانی با ارزش جایگزینی به همین دلیل توجیه‌پذیر نیست. با در نظر گرفتن این موارد است که می‌توان رشد قیمتی سهام تنها با بهانه تجدید ارزیابی را رد کرد. با این حال تجدید ارزیابی دارایی یک واجب برای شرایط اقتصاد کشور است که عدم انجام آن نتایج بسیار مضری را در آینده به همراه خواهد داشت. از نگاه بازاری اما وضعیت متفاوت است و در سال‌های گذشته گوش بازار به تحلیل‌های منطقی بدهکار نبوده و سهام با بهانه تجدید ارزیابی دارایی‌ها رشد می‌کند. اخبار پیرامون افزایش سرمایه سهام خودرویی رشدهای قابل توجه را برای این صنعت به دنبال داشته است. به نظر می‌رسد سهام همچنان با این بهانه داغ می‌شود و بر اساس رفتار چندین سال اخیر باید گفت انتظار بی‌تفاوتی بازار به موج اخبار در این خصوص، در ارزش معاملات نزدیک به ۲ هزار میلیارد تومانی چندان دقیق نیست.

 دو سناریو از آینده سهام

با وجود تمام مواردی که درخصوص احتمال حباب قیمتی از سوی تحلیل‌گران مختلف مطرح می‌شود و با وجود این‌که شاخص سهام در هفته گذشته مسیر پرشتاب نزولی را در پیش گرفت و ریزش نزدیک به ۸ هزار واحدی را در معاملات چهارشنبه تجربه کرد، همچنان نمی‌توان با قطعیت ادامه مسیر سهام را اصلاحی دانست. یکی از مهم‌ترین ریسک‌هایی که می‌تواند سهام را در مسیر نزولی قرار دهد احتمال دوباره جنگ است. اشاره شد که اگر بخشی از بهانه ریزش سهام در معاملات چهارشنبه را احتمال وقوع جنگ بدانیم با حذف این بهانه احتمال واکنش معکوس در سطوح بالای ارزش معاملات وجود دارد. بر این اساس یکی از ریسک‌های اصلاح ادامه‌دار سهام می‌تواند کاهش ارزش معاملات باشد. در شرایط کنونی موارد متعددی در مسیر قیمتی سهام موثر است. برای مثال بازار جهانی همچنان با خطر رکود مواجه است اما وضعیت قیمت‌ کالاهای مهم برای بورس تهران متفاوت از انتظاراتی است که پیش از این وجود داشت. در این خصوص سیاست‌های انبساط پولی عاملی است که در شرایط هشدار رکود، بانک‌های مرکزی جهان در پیش گرفته‌اند و اگر همین موضوع برای حمایت از قیمت‌ کالاها در کوتاه‌مدت کافی باشد در سطوح بالای ارزش معاملات بهانه‌ای خوب برای رشد قیمتی سهام در بورس تهران خواهد بود. موج خبری افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی‌ها به نظر همچنان ادامه دارد و همان‌طور که اشاره شد همین می‌تواند بهانه را برای صعود سهام مرتبط فراهم سازد؛ حال اینکه این افزایش سرمایه هیچ دلیل بنیادی برای صعود سهام فراهم نمی‌کنند. از نظر کارشناسی و بررسی ارزش واقعی شرکت‌ها می‌توان دلایلی برای صعود سهام و دلایل قدرتمند فشار بر سهام را مطرح کرد. اما اگر بحث تحلیل رویه آتی قیمت سهام باشد اگر تنش سیاسی به اوج نرسد و بازار جهانی سطوح کنونی قیمت کالاها را حفظ کند ارزش معاملات تعیین‌کننده رویه آتی قیمت سهام است. برای بسیاری درک واقعی میانگین ارزش معاملات بیش از ۲ هزار میلیارد تومانی در هفته گذشته دشوار است. ارزش معاملات هفته گذشته بورس تهران معادل ۱/ ۰ درصد کل نقدینگی کشور است. حال آن‌چه مسیر آتی قیمتی سهام را تعیین می‌کند رویه آتی ارزش معاملات است. چنین حجمی از نقدینگی در سهام با چاشنی هیجان همراه است. با چنین استدلالی باید گفت اگر بنا باشد که با قدرت نقدینگی سهام بار دیگر به مسیر صعودی بازگردد باید در انتظار تقویت احتمال حبابی شدن سهام در آینده‌ای نزدیک بود.

سلیمان کرمی