مسوولیت اجتماعی درهای دانشگاه را رو به جامعه گشوده است

به گزارش شبکه خبری بانک و بیمه "بینا" به نقل از ایرنا 

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، ایفای مسوولیت اجتماعی کارکردی است که برخی آن را در زمره فعالیت‌های مهم و اثرگذار دانشگاه‌ها در سطح جهان برمی شمرند. این مفهوم اخیراً در جامعه علمی کشور نیز مطرح شده‌است. برخی از منقدین وضعیت فعلی دانشگاه‌ می گویند واحدهای آموزش عالی منزوی و به دور از جامعه اند و نقشی در حل معضلات اجتماعی ایفا نمی‌کنند.
در مقابل، گروهی از اینکه دانشگاه طرف مشورت نهادهای سیاست‌گذار نیست، گله می‌کنند و علت انزوای آن را در سیاست‌ها و نگاه مراکز تصمیم ساز جستجو می‌کنند. بخشی دیگر نیز معتقدند دانشگاه در شرایط کنونی نحیف‌تر از آن است که بتواند بار جدیدی به دوش بکشد.
پژوهشگر ایرنا در این زمینه با «محمدهادی عسکری» مدیر کل اداره فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت وگو کرده‌است.
عسکری حرکت به سمت ایفای مسوولیت اجتماعی را از برنامه‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عنوان و اظهار کرد شناخت دقیق ابعاد، پیامد، چالش‌ و راهکارهای گسترش مسوولیت اجتماعی و تشریح هرچه بیشتر مفهوم مسوولیت اجتماعی در این زمینه راهگشا خواهد بود.

** ایرنا: مفهوم مسوولیت اجتماعی دانشگاه که اخیراً در کشور مورد توجه قرار گرفته، چیست؟
*عسکری: مسوولیت اجتماعی از دهه 1950 از سوی متفکران رشته مدیریت معطوف به عملکرد سازمان‌ها شد. تمام سازمان‌هایی که فقط سود و زیان خود را وزن می‌کردند، تحت فشار افکار عمومی، دید خود را اندکی فراتر از منافع صرف سازمان بردند. امروز دیگر به وضوح مشخص است که اعمال سازمان‌ها بر محیط بیرونی تأثیر به‌سزایی دارد.
عملکرد هر سازمان و نهادی به طور مستقیم و غیرمستقیم هم بر کنشگران داخلی آن و هم بر محیط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی اثرگذار است. «مسوولیت اجتماعی» توصیف‌کننده‌ این ارتباط است. دانشگاه نیز همچون یک نهاد نسبت به درون سازمان و محیط اطراف خود مسوول است.

** ایرنا: آیا این مسوولیت ها هم وزن و هم شکل تعریف و توزیع شده است؟
* عسکری: یک تفاوت اساسی دانشگاه را از دیگر نهادهای متمایز می‌کند. این وجه ممیزه، برونداد و خروجی دانشگاه است. علم، به عنوان خروجی و محصول دانشگاه خود اساسا عنصری اجتماعی و مسوولانه است. در واقع، کارکرد اصلی و ذاتی علم همین مسوولیت‌پذیری نسبت به این جهان و تغییر دادن آن است. بنابراین، دانشگاه باید نسبت به مسوولیت اجتماعی خویش حساس‌تر باشد. در عصر امروز مسوولیت اجتماعی به یکی از کلیدی‌ترین وظایف دانشگاه‌ها تبدیل شده است. نزدیک به سه دهه است که دانشگاه‌ها در اقصی نقاط جهان به مفهوم مسوولیت اجتماعی دانشگاه، توصیف و تبیین آن، شاخص‌سازی و ارزیابی آن و عملی کردن آن به طور تجربی دست زده‌اند. ضروری است که به منظور ارتباط بیشتر نهاد علم با جامعه، حل مسائل آن، مسوولیت‌پذیر کردن دانشجویان نسبت به جامعه‌ خویش و حرکت به سمت نسل جدید دانشگاه‌ها به ابعاد، پیامدها و ضرورت مسوولیت اجتماعی دانشگاه در ایران بیشتر بپردازیم.

** چه تعریف ملموسی از این مفهوم وجود دارد؟
* عسکری: به طور خلاصه مسوولیت اجتماعی، مجموعه وظایف و تعهداتی است که سازمان باید در جهت حفظ، مراقبت و کمک به جامعه‌ای که در آن فعالیت و زیست می‌کند، انجام دهد.

** ایرنا: آیا دانشگاه های ایران نسبت به مسوولیت اجتماعی خود آگاهی دارند و در این راستا اقدامی کرده‌اند؟
* عسکری: دانشگاه در ایران با عمر 80 ساله خود، همواره از طریق افزایش آگاهی عمومی، تربیت نیروهای علمی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، راه‌اندازی، تقویت یا مهار جریان‌های سیاسی و اجتماعی و همچنین تغییر محیط اجتماعی و مختصات فرهنگی و سیاسی در سطوح ملی و محلی توانسته نقشی به‌سزا در تاریخ این سرزمین ایفا کند. اما فعالیت و اقدام مشخصی که با عنوان مسوولیت اجتماعی انجام شود، تازگی دارد. با توجه به اقتضایات و شرایط روز، شناسایی مختصات مسوولیت‌های اجتماعی ممکن دانشگاه‌ها در سطوح ملی و محلی، تدوین چارچوب عملیاتی و تعیین چالش‌های این مسیر از جمله ضروریات به نظر می‌رسد.

** چگونه می‌توان مقدمات ایفای مسوولیت اجتماعی دانشگاه در ایران را فراهم کرد؟
*حدود نیم قرن است که مسوولیت اجتماعی در دانشگاه‌های بزرگ دنیا، به موضوعی مهم در بخش آموزش عالی تبدیل و به‌عنوان راهکاری مناسب جهت حل مسائل عمومی جامعه وارد میدان شده‌ است. بر اساس این ادعا که دانشگاه‌ها موظف به همکاری در جهت حل مسائل، ارائه راه‌حل و تضمین صلح و پایداری هستند، اقدامات فراوانی صورت پذیرفته‌است. در داخل کشور نیز با توجه به تاریخ دانشگاه، برای اجرای مسوولیت اجتماعی نیازمند شناخت ژرف و جدی از موضوع و ابعاد آن هستیم. از آن مهم‌تر اینکه باید مختصاتی که می‌توان به مسوولیت اجتماعی دانشگاه در ایران نسبت داد روشن و شفاف شود. پس از طی این مقدمات می‌توان به فرآیند اجرایی شدن و چگونگی این اجرا در دانشگاه ایرانی پرداخت.
دانشگاه و نهاد علم به صورت کلی با برخی از چالش‌ها روبرو است که کارکرد اساسی آن را با اختلال مواجه کرده است. برخی از این چالش‌ها به طور مشترک در سطح جهانی حضور دارند و بعضی دیگر از این مسائل مختص وضعیت نهادی دانشگاه در ایران است. بررسی وجوه مختلف این چالش‌ها به منظور ترویج و نهادینگی مسوولیت اجتماعی در دانشگاه ضرورت دارد. از جمله این چالش‌ها می‌توان به بین المللی شدن دانشگاه، تجاری‌سازی دانشگاه، خصوصی‌سازی دانشگاه، عدم استقلال سیاسی دانشگاه، وابستگی اقتصادی دانشگاه و عمومی شدن آموزش اشاره کرد. در نهایت، شناخت دقیق ابعاد، پیامدها، چالش‌ها و راهکارهای گسترش مسوولیت اجتماعی و ایضاح هرچه بیشتر مفهوم مسوولیت اجتماعی راهگشا خواهد بود.

**آیا وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در این زمینه برنامه‌ای دارد؟
از دغدغه‌ های اصلی سیاست‌گذاران و همچنین یکی از کلیدی‌ترین راه‌حل‌ها در حل مسائل عمده کشور پیوند و ارتباط هرچه بیشتر دانشگاه با بستر اجتماعی خود و استفاده از توان علمی دانشگاهیان است. گسترش این پیوند و مسوولیت اجتماعی دانشگاه جزو اهداف و برنامه‌های وزارت علوم قرار گرفته به طوری که در برنامه وزیر علوم، بیش از 6 بند به طور مستقیم و غیرمستقیم به این موضوع اشاره دارد.
این دغدغه در معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارتخانه پی گیری می‌شود. در این زمینه اقدامات عملی چون راه‌اندازی «شبکه ملی جامعه و دانشگاه» با همکاری دیگر نهادها صورت گرفته است که شامل تاسیس یک دبیرخانه مرکزی و واحدهای استانی است. دبیرخانه مرکزی ضمن تثبیت و تشکیل واحدهای استانی شبکه، اقدام به برگزاری سلسله نشست‌های بحث، بررسی و گفت وگو درباره مفهوم مسوولیت اجتماعی دانشگاه، برگزاری دوره‌های آموزشی اساتید و دانشجویان کرده‌است. همچنین برنامه‌هایی چون گشایش درهای دانشگاه رو به جامعه در قالب ساعت گفت وگو و هدفگذاری فعالیت های دانشجویی در راستای تقویت این گفتمان در دستور کار قرار دارد.
پژوهش** س.ا**9279