سوسیالیسم لسه‌فری*

سوسیالیسم لسه‌فری*

رسول قنبری دانش‌آموخته اقتصاد جان استیوارت میل، آخرین نسل از اقتصاددانان کلاسیکی است که در نظریات خود از مقولات عینی همچون ثروت استفاده می‌کردند. (اقتصاددانان متاخری چون مارشال، جِوُنز و پیگو را نیز می‌توان کلاسیک دانست، اما اینان در آثار خود بیشتر از مفاهیم ذهنی همچون رفاه و مطلوبیت بهره برده‌اند تا از مقولات عینی). به‌واقع استیوارت میل را می‌توان از اقتصاددانان «دوران گذار» دانست؛ دورانی که در آن علم اقتصاد سیاسی (Political Economy) با شعبده اقتصاددانان طرفدار جریان اصلی به علم اقتصاد (Economics) تبدیل شد. همچنین استیوارت میل را می‌توان بزرگ‌ترین طرفدار فایده‌گرایی دانست، اما درست نخواهد بود اگر چنین بیندیشیم که میل با طرفداری از اصالت فایده، مدافع نابرابری نیز بوده است. برعکس، میل مدافع آن نوع آزادی بود که بیشترین فرصت را برای تک‌تک افراد بشری مهیا کند. به عبارت دیگر میل در اندیشه‌های خود با سوسیالیست‌ها همگرا می‌شود. از جمله این اندیشه‌ها می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد:

چهارشنبه 23 بهمن 1398 ساعت 18:3

به گزارش شبکه خبری بانک و بیمه "بینا" به نقل از دنیای اقتصاد 

سوسیالیسم لسه‌فری*

۱. سرمایه، ذخیره‌ای است که از حاصل کار گذشته به یک فعالیت مولدِ ثروت تخصیص یافته است.

۲. حق‌ ارث با اصالت فرد در تضاد است. میل اعتقاد داشت که عدالت حکم می‌کند انسان از آغاز حیات به‌طور مساوی از مواهب طبیعت برخوردار باشد و پس از آن هر کس با تلاش خود بتواند وارد صحنه رقابت شود.

۳. میل از یک طرف خواهان لغو تدریجی کارِ مزدی است و از سوی دیگر می‌ گوید سرمایه ‌داران باید از خرید کالاهای لوکس و تجملی بپرهیزند و درآمد خود را سرمایه‌گذاری کنند تا از محل افزایش تولید، میزان حقوق و دستمزد طبقه کارگر افزایش یابد.

۴. به‌رغم اینکه میل قوانین اقتصاد را طبیعی و لایتغیر می‌داند، معتقد است که در مورد توزیع ثروت، وضع به این منوال نیست؛ زیرا قوانین توزیع، با نهادهای اجتماعی سروکار دارد. انسان به‌طور فردی یا اجتماعی می‌تواند هرطور که مایل باشد قوانین توزیع ثروت را تغییر دهد. به عبارت دیگر میل معتقد است که قوانین تولید طبیعی و قوانین توزیع ساخته دست بشرند.

۵. میل خواهان ضبط رانت ارضی در پروسه تولید است.

میل بر خلاف پیشینیان خود (بنتام، جیمز میل و سیجویک)، فایده‌گرایی را نه مستقیم و بی‌واسطه که با وساطت قواعد به میدان عمل می‌آورد. بر این اساس اگر در یک موقعیت خاص، تبعیت از قاعده بیشترین سود را نمی‌آورد، باز هم باید از آن تبعیت کرد؛ چرا که آن قواعد عموما سودمندند و مردم باید مطمئن شوند که این قواعد رعایت می‌شوند. ارمسون در کتاب «تفسیر فلسفه اخلاق جان استیوارت میل»، فایده‌گرایی میل را مبتنی بر چهار پیش‌گزاره می‌داند:

۱. اگر عملی مطابق قاعده اخلاقی باشد درست و اگر مخالف قاعده اخلاقی باشد نادرست است.

۲. معیار درست بودن قاعده اخلاقی این است که در نهایت منجر به گسترش غایت نهایی اخلاق (گسترش شادکامی عمومی) شود.

۳. قاعده اخلاقی موجه قاعده‌ای است که اگر رعایت شد، شادکامی عمومی را افزایش و در صورت عدم رعایت، آن را کاهش خواهد داد.

۴. اگر در موقعیتی خاص نتوان به هیچ قاعده اخلاقی استناد کرد، دیگر نمی‌توان از درستی یا نادرستی اخلاق سخن گفت؛ البته شاید صرفا بتوان اَعمال آن موقعیت را با موقعیت‌های دیگر سنجید.

میل به شدت معتقد است که داوری اخلاقی، یعنی بحث درباره کاربرد یک قانون خاص درخصوص یک مورد خاص. وی می‌گوید که قاعده اخلاقی حرمت دارد و همگان باید از آنها تبعیت کنند، اما این به آن معنا نیست که قواعد لایتغیرند؛ بلکه متفکران باید همواره آنها را مورد بررسی قرار دهند و درصورتی‌که قاعده سودمندی خود را از دست داد، آن را حذف و قاعده جدیدی را جایگزینش کنند. به اعتقاد میل در تشخیص فایده باید از اصول اخلاقی (ثانوی) تبعیت کرد، مگر اینکه به جایی برسیم که دو اصل اخلاقی در تعارض با یکدیگر باشند. استثنائا در این موارد می‌توان به اصول بنیادین (اولیه) مراجعه کرد. نکته در این است که اصل بنیادین نباید قواعد اخلاقی را نقض کند؛ یعنی نتوان به بهانه اصالت فایده، قواعدی همچون تعهد، راستگویی و امانتداری را دور زد. راستگویی و امانتداری در نظر میل از این بابت یک قاعده اخلاقی هستند که تجربه اجتماعی بشر نشان داده است بیشترین خیر را برای بیشترین افراد جامعه به وجود می‌آورند.

به‌طور کلی جان استیوارت میل دیدگاه خاصی نسبت به منافع شخصی دارد و آن اینکه افزایش منابع و لذت‌های فردی، از راه افزایش منابع و لذت‌های دیگران نیز قابل دستیابی است. نظریه «مطلوبیت اجتماع‌گرایانه» (بیشترین خیر و شادی برای بیشترین افراد جامعه) او را شاید بتوان نوعی تجدید نظر در‌ اندیشه‌های لسه‌فری دانست.

* لفظ لسه‌فر بخشی از گزاره فرانسوی laissez faire, laissez passer است به معنی «بگذار آزاد باشند، بگذار بروند». لسه‌فر از مبانی فکری اقتصاد آزاد و لیبرالیسم کلاسیک محسوب می‌شود.

3
جان استیوارت‌میل
این مطلب برایم مفید است
8 نفر این پست را پسندیده اند

ثبت نظر

ارسال

نمایش‌

بی توجهی به کارکنان نفت در تعیین پاداش پایان خدمت کارکنان دولت!

بر اساس لایحه بودجه ۱۴۰۲ در سال آینده پاداش پایان خدمت کارکنان در ازای هر سال خدمت و به میزان حداکثر تا سی سال ۵۲۰ میلیون تومان پیش‌بینی شده که نسبت به امسال ۷۵ میلیون تومان اضافه شده است.

  • 403

2877 میلیارد دلار ثروت نفتی برباد رفته در 12 سال تحریم

برای فهم بهتر مقدار هزینه 2877 میلیارد دلاری وارد شده از صادرات نفتی از دست رفته تا پایان سال میلادی گذشته، می‌توان به ارزش ریالی آن با توجه به قیمت دلار در بازارهای امروز اشاره کرد که بالغ بر 100.7 هزار هزار میلیارد تومان می‌شود.

  • 408

رحیمی: در لایحه بودجه ۱۴۰۲ هیچ افزایش قیمتی برای حامل‌های انرژی دیده نشده است/ معافیت برای خانوارهای کم‌درآمد

عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گفت: سال آینده هیچ افزایش قیمتی برای حامل‌های انرژی از جمله بنزین، گازوئیل و گاز را نداریم و این موضوع اصلاً در بودجه سال ۱۴۰۲ نیامده است.

  • 479

اشتباه بانک مرکزی در آبان ماه

سید احسان خاندوزی، سخنگوی اقتصادی دولت : نرخ ارز در سامانه نیما متغیر خواهد بود. بخشی از مشکلی که در آبان و آذر ماه به وجود آمد بود. اشتباه در تخصیص ارز در یکی از زیرمجموعه های بانک مرکزی بود و موجب شد واردات برای کالاهایی که با درهم باید وارد می شد با محدودیت همراه شود .که باعث شد این موضوع القا ش ...

  • 478

قیمت قطعات یدکی در بازار سلیقه ای شد/ خبری از نظارت نیست

رئیس اتحادیه تعمیرکاران خودرو با اعلام اینکه قیمت قطعات یدکی گران شده اما قیمت دستمزد تعمیرکاران خودرو تغییر نکرده است، گفت: در حال حاضر قیمت قطعات یدکی خودرو بسیار بالاست و هیچ نظارتی در این رابطه انجام نمی شود.

  • 475

کارنامه روحانی و رئیسی در کنترل تورم

«تورم را نصف و سپس تک‌رقمی خواهیم کرد»؛ این دقیقا وعده‌ای بود که سیدابراهیم رئیسی در انتخابات سال گذشته داد. اکنون 16 ماه از آغاز به کار دولت او می‌گذرد و بررسی‌ها نشان می‌دهد رئیسی و دولتش در کنترل تورم طی این مدت، نسبت به بازه زمانی مشابه در دولت روحانی، ناکام بوده‌اند.

  • 397

سابقه بیمه خریدنی نیست ولی یک استثنا دارد

سابقه بیمه خریدنی نیست مگر اینکه فرد به ۶۰ سال رسیده باشد و برای بازنشسته شدن نیاز به خرید سابقه بیمه داشته باشد.

  • 569

مردم بیشتر چه خانه‌هایی می‌خرند؟

فشار تقاضا برای واحدهای کوچک متراژ و قدیمی نمایه غالب در این بازار است.

  • 340

اقتصاد کلان چیست؟

ه علت تاثیرگذاری وضعیت اقتصادی بر تمامی افراد، مسائل اقتصاد کلان، نقش مهمی را در مباحثات سیاسی ملی ایفا می‌کنند. شرکت‌کنندگان در انتخابات از وضعیت اقتصادی آگاه هستند و می‌دانند که سیاست‌های دولت می‌تواند از راه‌های قابل‌توجهی بر اقتصاد، تاثیرگذار باشد.

  • 387

چرا مردم تمایلی به بیمه‌های زندگی ندارند؟

یک مدیر بیمه‌ای ضمن تشریح برخی دلایل عدم توجه مردم به بیمه‌های زندگی، گفت: :‌ یکی از مهمترین دلایل تورم و کاهش ارزش پول است که مردم متناسب با شرایط تصمیم می‌گیرند.

  • 532

قطار سریع السیر در بازار سکه

برخی از سکه بازان با اشاره به اظهارات اخیر رئیسی درباره قطار پیشرفت به کنایه می گفتند نرخ دلار این روزها سوار قطار سریع السیر شده و ایستگاه ها را یکی پس از دیگری طی می کند. همین امر موجب شده سکه بازان تحت هیجان افزایش قیمت دلار در موقعیت خرید قرار بگیرند.

  • 498

نقش موثر اصناف در تنظیم بازار و توزیع کالاهای اساسی

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت قزوین با تاکید بر نقش مهم اصناف در پیشبرد اهداف اقتصادی کشور و توزیع کالا و خدمات بین جامعه گفت: بدون همراهی و حضور موثر اصناف هیچ برنامه‌ای در بازار قابلیت اجرا و عملیاتی شدن ندارد.

  • 397

احتمال تغییر سن و سابقه بازنشستگی در بودجه ۱۴۰۲/ کدام صندوقها با بودجه دولت سرپا هستند؟

دولت برای جلوگیری از تشدید چالش در صندوقهای بازنشستگی بایستی پیشنهادهای تحولی در حوزه صندوق‌های بازنشستگی و اصلاح سن و سابقه بازنشستگی در بودجه سال ۱۴۰۲ لحاظ کند.

  • 1753

پول مازاد فروش خودرو در بورس کالا به جیب خودروساز می‌رود؟

عضو هیات رئیسه کمیسیون صنایع و معادن مجلس گفت: اگر قیمت معامله شده خودرو در بورس بالاتر از بهای تمام شده پایه و سود معقول باشد، تفاوت مذکور باید برای مصارف عمومی به طور مثال برای توسعه صنعت حمل و نقل هزینه شود.

  • 285

«زمستان سخت» پتروشیمی ایران آغاز شد

بحران مدیریتی در حالی دومین دارنده منابع گازی جهان را دچار چالش جدی کرده است که رسانه‌های نزدیک به دولت مدت‌ها بود «زمستان سخت اروپا و التماس آن‌ها برای گاز ایران» را نوید می‌دادند.

  • 487

تحلیل تکنیکال بورس چیست؟

تحلیل تکنیکال بورس در واقع علمی در بازارهای مالی است که در آن پیش‌بینی قیمت‌های آینده بر اساس بررسی قیمت‌های گذشته صورت می‌گیرد.

  • 271

وضعیت حاد در بانک های 4 استان کشور

نرخ تسهیلات به سپرده ها پس از کسر سپرده قانونی در مهر ماه امسال، در 4 استان کشور بالاتر از 100 درصد بوده که اتفاقی خطرناک در اقتصاد قلمداد می شود. به باور برخی تحلیل گران این رویداد می تواند موجب رشد فزاینده نقدینگی شده و از این حیث این 4 منطقه را میدان انفجار نقدینگی می دانند.

  • 1894

بیشترین رشد قیمت سهام بانکی به سامان رسید

در اولین روز هفته معاملات بورس و فرابورس تهران، شاهد تغییرات اندک شاخص سهام بانک‌ها و موسسات اعتباری در بازار سرمایه بودیم.

  • 1704

بیشترین رشد قیمت سهام انبوه سازی، املاک و مستغلات به وتوس رسید

در اولین روز کاری هفته معاملات بورس وفرابورس تهران شاهد افت شاخص سهام شرکت های انبوه سازی،املاک و مستغلات دربازار سرمایه بودیم.

  • 675

وصول ۲۷۰ هزار میلیارد تومان مالیات در ۷ ماه/ درآمد مالیاتی مهر ۵۰ هزار میلیارد تومان شد

با توجه به آمارهای سازمان امور مالیاتی طی ۷ ماهه سال جاری حدود ۲۷۰ هزار میلیارد تومان مالیات وصول شده است و درآمد مالیاتی مهر ماه ۵۰ هزار میلیارد تومان بوده است.

  • 361