توسعه استارت آپ ها؛ راهی به سوی شفافیت و اقتصاد مقاومتی

به گزارش شبکه خبری بانک و بیمه "بینا" به نقل از ایرنا 

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا؛ استارت آپ ها، امروزه به جز جدایی ناپذیر صنعت و اقتصاد کشورهای پیشرفته تبدیل شده اند و نقشی موثر در توسعه اقتصادی این کشورها ایفا می کنند.
منظور از استارت آپ، شرکت ها و کسب و کارهای نوپایی هستند که طراحان آن ها، مراحل گسترش مخاطبان و کاربران را در پیش گرفته و هنوز در بازار، تثبیت نشده اند. اغلب این کسب و کارها و استارت آپ ها، با فناوری های نوین و به ویژه فناوری های حوزه فضای مجازی پیوند خورده اند و در این بستر رشد می یابند.
با توجه به نو بودن حوزه فناوری های ارتباطات، امکان رقابت در آن بیش از صنایع دیرپایی همچون صنایع نفتی، خودروسازی، نظامی، ساختمان سازی، بانکداری یا مانند آن مهیا است و شرکت های تازه تاسیس استارت آپی، امکان موفقیت بیشتری در این حوزه دارند. تاسیس یک شرکت در حوزه فناوری های ارتباطی، بطور حتم نیازمند بودجه های بسیار کمتر بوده و با فناوری های پیچیده و بسیار تخصصی روبرو نخواهد بود.
در همین راستا کشورهای آسیایی همچون هند، چین و مالزی با سرمایه گذاری هایی عظیم در زمینه 'استارت آپ 'ها و به ویژه استارت آپ های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات تلاش کرده اند تا در این حوزه بیش از پیش پیشرفت نمایند.
در اغلب کشورهای جهان، حمایت ها و زمینه سازی ها توسط دولت ها، باعث رشد استارت آپ ها شده است. کشورهای جنوب و جنوب شرق آسیا، نمونه ای از کشورهایی هستند که با ایجاد بسترها و شرایط لازم، فرصت را برای رشد و پیشرفت استارت آپ ها فراهم ساخته و باعث گسترش شرکت های نوظهور و قدرتمند در این عرصه شده اند.
در ایران «معاونت علمی و فناوری» و ستادهای زیر مجموعه آن همچون «ستاد توسعه فناوری های نرم و هویت ساز»، بار مسوولیت ایجاد زیربنا و پیش شرط های توسعه استارت آپ های کشور را بر دوش گرفته اند. همانطور در معرفی ستاد توسعه فناوری های نرم و هویت ساز آمده است؛ این ستاد تشکیل شده است تا: یکپارچگی ­های لازم برای توسعه و تجاری سازی فناوری­های نرم و هویت­ ساز صورت پذیرد .
در ارتباط با فعالیت های این ستاد و نقش استارت آپ ها، به ویژه استارت آپ های فرهنگی و هویت ساز، پژوهشگر ایرنا با «سید محمد حسین سجادی نیری»، دبیر این ستاد به گفت وگو نشست.
در این گفت وگو از فعالیت های این ستاد برای پیشرفت شرکت های استارت آپی در کشور و موانع پیش روی آن ها سوال شد؛ ستادی که به نظر می رسد به رغم نوبنیانی، قدم های بزرگی برای زدودن موانع از پیش پای شرکت های استارت آپی برداشته و در عین حال با چالش هایی جدی نیز روبرو است.

**تلاش برای استقرار اقتصاد دانش بنیان؛ ماموریت اصلی معاونت علمی و فناوری
«سجادی نیری» در ابتدا به تشریح ماموریت های معاونت علمی و فناوری پرداخت و گفت: ماموریت اصلی ماموریت کلان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری پیگیری تحقق اقتصاد دانش بنیان و رسوخ و توسعه فناوری و نوآوری در عرصه های مختلف کشور است.
وی با بیان اینکه این معاونت با رویکردی نوآورانه به عرصه های سیاستگذاری نگاه می کند و موضوع فناوری های نرم هم از همین جنس است، عنوان کرد: انجام این ماموریت ها به اقتصاد دانش بنیان منجر خواهد شد. در این اقتصاد، پایه اصلی و ارزش افزوده ای که اقتصاد بر آن بنا شده است، نه حوزه های خام فروشی که حوزه های فناوری و نوآوری هستند. به عبارت دیگر ما در این اقتصاد می توانیم از منابع خام کشور به نحو درستی استفاده کرده و پس از بهره برداری از آن ها، ارزش افزوده ایجاد کنیم و آن ارزش افزوده، اقتصاد ما را به پیش ببرد.
سجادی نیری اشاره کرد که این رویکرد باعث می شود ما از خام فروشی و توجه صرف به منابع سنتی فاصله بگیریم و به سمت توجه به منابع جدید حرکت کنیم.
وی افزود: مهمترین این منابع جدید در این رویکرد، نیروی انسانی است. در اقتصاد دانش بنیان بهترین منبع توسعه، نیروی انسانی است؛ از همین رو مهمترین ماموریت معاونت علمی و فناوری هم، شکل دادن به اقتصاد دانش بنیان است.

** حرکت در راستای نقشه جامع علمی کشور
سجادی نیری با اشاره به نقش و وظایف ستاد توسعه فناوری های نرم و هویت ساز، گفت: شکل گیری این ستاد، مثل ستادهای دیگر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به اولویت های فناوری در نقشه جامع علمی کشور باز می گردد. در نقشه جامع علمی کشور، اولویت هایی احصاء و برشمرده شده است بخشی از آن اولویت ها، در حوزه فناوری است و از همین رو است که نقشه جامع علمی کشور، قطب نمای این ستاد است.
وی اضافه کرد: مقام معظم رهبری، اخیرا تاکید فرمودند که این سند بایستی مورد بررسی قرار گرفته و به روز شود. براساس همین سند، بایستی سازمان های مسوول به صورت یکپارچه و با هماهنگی هم به سمت توسعه فناوری های نرم حرکت کنند.
سجادی نیری ضمن بیان توضیحاتی در مورد نقش ستاد فناوری های نرم و هویت ساز، گفت: این ستاد تنها ستادی است که فناوری های حوزه علوم انسانی و فرهنگ و هنر را پوشش می دهد.
وی در پاسخ به این پرسش که تفاوت میان فناوری های سخت و نرم چیست، گفت: تفاوت حوزه فناوری های سخت و نرم آن است که در فناوری سخت، ما با تغییری در ماده به نتیجه می رسیم؛ در حالی که در حوزه فناوری های نرم ما با تغییراتی در رفتار و روحیه افراد، به یک توانمندی خواهیم رسید. شبکه های اجتماعی، نرم افزارهای فرهنگی و دایره المعارف های مجازی را نمونه از فناوری های نرم و هویت ساز هستند. این گونه فناوری ها، اقداماتی را محقق و مشکلاتی را از جامعه حل می کنند که با روال های سنتی بایستی با استفاده از منابع عظیم دولتی و به شکل سازمانی برای حل آن اقدام می شد؛ اما امروزه با رویکردهای نوآورانه، شهروندان درگیر حل مسائل جامعه می شوند.
سجادی نیری افزود: ما امروزه با با فناوری هایی مواجه هستیم که با تغییری در رفتار اعضای جامعه، ایجاد توانمندی می کنند و این توانمندی قابلیت بهبود و تسریع در حل مشکلات را هم دارد.

**راهکارهای پیشبرد فناوری های نرم
سجادی نیری در پاسخ به این سوال که ستاد فناوری های نرم برای نیل به اهداف خود چه راهکارهایی را در پیش گرفته است، گفت: راهکار اول این ستاد، گفتمان سازی و ترویج است؛ یعنی آنکه بتوان توجه دولتمردان و آحاد جامعه را به این مفهوم جلب و اجماعی را حول محور مفهوم فناوری های نرم و هویت ساز ایجاد کرد.
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز راهکار دوم این ستاد را طراحی یک سیاست گذاری و برنامه ریزی جامع دانست و از نگارش نسخه اولیه این سند و تصویب آن در ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور در سال گذشته خبر داد و افزود: امیدواریم این سند به زودی در شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز مطرح و تصویب گردد.
سجادی نیری سومین راهکار را ایجاد نمونه های موفق دانست و گفت: این ستاد تلاش دارد تا با ساخت و اجرای نمونه های موفق برای شرکت های خصوصی ایجاد انگیزه و الگو نماید تا این شرکت ها بتوانند هرچه بهتر در مسیر مورد نظر به پیش بروند.

**سیاست منطقه گرایی و ایجاد الگوهای متنوع در ستاد فناوری های نرم
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز تاکید کرد: وقتی ما صحبت از صنایع فرهنگی می کنیم، بایستی توجه کنیم که این صنایع ناظر به اقلیم و منطقه، رشد پیدا می کنند. بطور مثال ظرفیت استان کردستان برای گسترش صنایع فرهنگی، متفاوت از ظرفیت استان تهران است. در این سرزمین اقلیم، پوشش، موسیقی و غذا متفاوت است و این تفاوت ها است که ظرفیت برجسته سازی یک منطقه جغرافیایی در حوزه صنایع خلاق را افزایش می دهد. از همین رو دفاتر بنیاد نخبگان در استان ها، مجموعه های استانی همچون پارک های علم و فناوری و مراکز نوآوری، وظیفه دارند بر کشف و تقویت ظرفیت های بالقوه در هر منطقه تمرکز کرده و حلقه ارتباط افراد در استان های مختلف با ستاد مرکزی نیز باشند.
وی افزود: در چند سال گذشته این مراکز در سطح دانشگاه ها و استان ها ایجاد شدند و این ستاد به صورت گسترده از شتاب دهنده ها حمایت کردند. اولویت این ستاد، تشویق بنگاه های خصوصی برای سرمایه گذاری در این حوزه است.

**فناوری های نرم و کمک به اقتصاد مقاومتی
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز همچنین گفت: استارت آپ ها مجموعه هایی هستد که حول رفع یک مشکل شکل می گیرند. تلاش آنها این است که مشکلی را حل کنند و از طریق حل آن مشکل به یک درآمد پایدار برسند. در عین حال تمام این تلاش هم از طریق بخش خصوصی انجام می گیرد. به واقع استارت آپ ها برآمده از بخش خصوصی و توانمندی مردمی هستند. این همان ویژگی است که یک اقتصاد مقاومتی دنبال می کند. در چنین اقتصادی به توانمندی مردمی توجه می شود.
وی افزود: دومین ویژگی استارت آپ ها آن است که بدون رفع نیاز مردم، درآمدی بدست نمی آورند و سومین ویژگی استارت آپ ها این است که استارت آپ ها باید نوآور باشند تا بتوانند در عرصه رقابت اقتصادی باقی بمانند؛ از همین رو مسایل را با روش های خلاق تر حل می کنند. پس ما از طریق استارت آپها می توانیم بهتر از گذشته یک مسئله را حل کنیم. در عین حال استارت آپ ها اشتغال آفرین هم هستند و به اقتصاد مقاومتی کمک می کنند.
نیزی افزود: استارت آپ ها، سازوکارهای سنتی برای حل یک مشکل را به چالش می کشند. سازوکارهای سنتی ممکن است در طول زمان دچار فساد هم شده باشند. راه حل ایجاد شده توسط یک استارت آپ می تواند بیشتر متناسب با نیاز مردم باشد. بطور مثال بسیاری از استارت آپ ها، در حوزه های مختلف، واسطه ها و دلالان را از چرخه اقتصادی حذف کرده اند. از همین رو، با رویکرد نوآورانه استارت آپ ها، بسیاری از مفسده ها از بین می روند و فرایندهایی در رقابت باقی می مانند که اتفاقا توانسته اند سازوکار سنتی کسب و کار را برهم بزنند. از همین رو استارت آپ ها یکی از ابزارهای مناسب برای جایگزینی با مکانیزم های سنتی هستند.
وی اضافه کرد: به همین علت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بر این باور است که عمده اعتراضات به فعالیت استارت آپ های جدید، از سوی افراد دارای رانتی مطرح می شود که منافعشان مورد هجمه واقع شده است. از همین رو یکی از اقدامات معاونت علمی و فناوری، مقابله با اعتراضاتی از جنس رانت و لابی است. هرچند برخی مواقع ممکن اعتراضاتی نیز به حق هم باشد.

**چالش های اصلی پیش روی فناوری های نرم و هویت ساز
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز در پاسخ به این سوال که مشکلات اصلی پیش روی استارت آپ ها و فناوری های نرم و هویت ساز چیستند؟ گفت: این زیست بوم 5 مشکل اصلی دارد که با رفع آن ها اتفاقات خوبی در کشور خواهد افتاد.
وی اولین چالش را عدم تناسب فرایندها و درک درست سازمان امور مالیاتی از حوزه استارت آپ ها در کشور دانست و افزود: سازمان امور مالیاتی با فضاهای جدید استارت آپی آشنا نشده و سازوکارهای بررسی پرونده های مالیاتی در حوزه استارت آپ ها، به روز نیست.
نیری دومین چالش پیش رو در حوزه استارت آپ ها را ناظر بر نظام ها و فرایندهای حاکم بر حوزه سازمان تامین اجتماعی دانست و گفت: شرایط شرکت های استارت آپی و کارآفرینان با قوانین حاکم بر تامین اجتماعی همخوانی ندارد و نظام تامین اجتماعی کشور باید قواعدی جدید را برای پوشش هرچه بهتر بیمه این شرکت ها وضع نماید.
نیری یادآوری کرد که اخیرا تفاهم نامه ای با سازمان تامین اجتماعی در همین خصوص امضا شده است؛ اما تا انجام تغییرات، زمان نیاز است.
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز، سومین چالش پیش روی اقتصاد استارت آپی را مدیران برخی کسب و کارهای سنتی، انجمن ها، اتحادیه ها و سازمان های دولتی دانست که با تعریف مجوزهای جدید وخلق الساعه مانع از شکل گیری کسب و کارهای استارت اپی می شوند و با شکایت از استارت آپ ها، فعالیت آن ها را با چالش مواجه می کنند.
وی چهارمین چالش را عدم بلوغ نظام سرمایه گذاری در این حوزه دانست و گفت: نوپا بودن این زیست بوم، بروز برخی تلاطم ها در اقتصاد و وابستگی اقتصاد کشور به نفت باعث می شود که سرمایه گذاران از سرمایه گذاری در این حوزه بهراسند.
نیری، کمبود نیروی انسانی کیفی و متناسب با این حوزه را پنجمین چالش پیش روی شرکت های استارت آپی برشمرد و افزود که از یک طرف دانشگاه ها در این زمینه چندان موفق نبوده اند و از طرف دیگر هم رویکرد مدرک گرایی مانع از توسعه نیروی انسانی مطلوب شده است.
وی به گسترش مهارت گرایی در کشور اشاره کرد و گفت: اخیراً نیروهای در شرکت های استارت آپی به کار گرفته می شوند که فاقد مدرک دانشگاهی هستند؛ اما مهارت دارند، امری که در شرکت هایی همچون گوگل و آمازون هم رایج بوده و نشان می دهد که مهارت بسیار مهمتر از مدرک است.
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز افزود: این ستاد برنامه دارد تا برای مهارت افزایی افراد با کمک بخش خصوصی اقداماتی صورت دهد. آزمون استخدامی «فناورد» یا شکل گیری «بوت کمپ ها»، از جمله برنامه ها اجرا شده توسط این ستاد برای مهارت افزایی در افراد است.

** برنامه خلاق ستاد و تلاش برای گشودن مسیرها نو
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز، در پایان گفت: در معاونت علم و فناوری برنامه هایی گسترده برای حمایت از شرکت دانش بنیان پیگیری می شود و در نتیجه همین برنامه ها بوده است که ما امروز بیش از 3500 شرکت دانش بنیان ثبت شده در کشور داریم؛ اما این حمایت ها نمی توانست به دو گروه از شرکت ها کمک کند: گروه اول شامل شرکت استارت آپی خدمات محور بودند که روش جدید عرضه می کردند و گروه دوم شرکت های فعال در حوزه صنایع فرهنگی و خلاق بودند که تحت پوشش معاونت قرار نمی گرفتند. از پایان سال گذشته برنامه جدیدی در معاونت علمی تحت عنوان «توسعه زیست بوم شرکت های خلاق» طراحی شد که مخاطب آن شرکت های فعال حوزه صنایع فرهنگی و شرکت های استارت آپی کسب و کارهای خدماتی آی تی محور هستند.
نیری افزود: این برنامه سه هدف را دنبال می کند: اولین هدف رفع موانع و تسهیل گری برای کسب و کارهایی مورد نظر از طریق گفتمان سازی و ترویج و معضلات است. دومین هدف تلاش برای تبدیل این برنامه به یک برنامه ملی و همکاری با دستگاه های دیگر همچون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است تا استارت آپ ها از خدمات این دستگاه ها نیز بهره مند گردند. سومین هدف: تخصیص حمایت هایی معاونت علمی وفناوری به شرکت های خلاق است. حمایت هایی نظیر یارانه، دوره آموزشی، بحث تسهیلات سربازی، در اختیار قرار دادن امکان اداری و مانند آن.

** استارت آپ ها، فناوری های نرم و آینده پیش رو
ستاد توسعه فناوری های نرم و هویت ساز، راهی را آغاز کرده است که طی کردن آن بطور حتم، بدون همراهی سایر دستگاه ها ممکن نیست. به ویژه آنکه چنین فناوری هایی برهم زننده و انقلابی هستند.
از آغاز فعالیت استارت آپ های حوزه فناوری و ارتباطات، مدت زمان چندانی نمی گذرد. استارت آپ هایی که در حوزه هایی همچون برقراری ارتباطات اجتماعی، حمل و نقل درون شهری، خرید و فروش کالا، گردشگری، فرهنگ و رسانه، تبلیغات و خرید و فروش کالای دست دوم، آموزش کودکان، خرید و فروش بلیط، رزرو هتل، معرفی محصولات مختلف و نقد آن و ده ها بخش دیگر، راه خود را آغاز کردند و اغلب از همان روزهای اول با موجی از انتقاد و حتی تخریب مواجه شدند؛ اما به مسیر خود ادامه دادند و در شرایط تحریم، باعث شدند تا هزاران فرصت شغلی در کشور ایجاد شده و بخش بزرگی از واسطه ها در بازار حذف شوند.
امروز راه چنین شرکت هایی بسیار هموارتر از گذشته است؛ اما هنوز نمایندگان بخش سنتی و قدیمی تجارت و صنعت در کشور، به این باور نرسیده اند که استارت آپ ها، یک فرصت هستند نه یک تهدید و به نظر می رسد نقش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و ستادهای آن، که خود بخشی جوان و نوپا در دولت است؛ در این رشد و توسعه، غیرقابل انکار است. حال باید دید در روزهایی که شمشیر تحریم ها به روی ایران کشیده شده است، سپر اقتصاد مقاومتی تا چه اندازه می تواند با فعال شدن این حوزه نو در اقتصاد کشور؛ تقویت و ضربه تحریم ها را دفع نماید.
پژوهشم**ب-س**1552