اژدها خاموش می‌شود؟

رشد اقتصاد چین که دومین اقتصاد بزرگ جهان پس از آمریکاست، در سه ماه سوم سال‌جاری میلادی کاهش یافت و مهم ترین عامل این وضعیت تنش‌های تجاری بین این کشور و آمریکاست. هفته گذشته مشخص شد بازده صنعتی، مصرف خانوارها و سرمایه‌گذاری ثابت در ماه گذشته میلادی در این کشور کاهش یافته است. در ژاپن که سومین اقتصاد بزرگ جهان است، نرخ رشد و در سه ماه سوم امسال به ۲/ ۰ درصد کاهش یافت. در سه ماه دوم این رقم ۸/ ۱ درصد بود. همچنین نرخ رشد اقتصادی آمریکا در محدوده ۲ درصد قرار دارد. کاهش فعالیت‌های اقتصادی در چین سبب افت صادرات ژاپن به این کشور شده و اثرات این ضعف در دیگر اقتصادهای آسیای نیز مشاهده شده است. در استرالیا که روابط اقتصادی گسترده با چین دارد، تعداد شاغلان در ماه سپتامبر ۱۹ هزار نفر کاهش یافت و این بیشترین کاهش در سه سال اخیر است. در آلمان که بزرگ ترین اقتصاد اروپاست، رشد اقتصاد تنها کمی بالاتر از ژاپن است. در سه ماه سوم سال‌جاری میلادی اقتصاد این کشور ۳/ ۰ درصد رشد کرد. در سه ماه دوم نرخ رشد ۱/ ۰ درصد بود. اقتصاددان دویچه بانک معتقد است امسال اقتصاد آلمان ۵/ ۰ درصد رشد می‌کند و اگر چنین شود این پایین ترین میزان رشد از سال ۲۰۱۳ است. در گزارش این بانک آمده است، در مجموع بخش‌های بزرگ از اقتصاد این کشور همچنان در رکود قرار دارند.

به‌عنوان نشانه‌ای از این واقعیت که ضعف اقتصاد سبب افت فعالیت‌ها در بخش‌های مهم اقتصاد آلمان شد، شرکت دایملر روز پنج‌شنبه هفته قبل اعلام کرد هزار فرصت شغلی در بخش‌های مدیریتی را حذف خواهد کرد. هفته گذشته آمارهای منتشرشده از سوی آژانس آمار اتحادیه اروپا نشان داد نرخ رشد اقتصاد منطقه یورو در سه ماه سوم امسال ۹/ ۰ درصد بوده است. در سه ماه دوم این رقم ۸/ ۰ درصد بود. در مجموع با نگاه به داده‌های اقتصادی جهان نمی‌توان امیدوار شد در آینده نزدیک شاهد رونق و بهبود وضعیت باشیم. واقعیت این است که سه ریسک اصلی برای رونق اقتصاد جهان، ریسک‌های پایدار محسوب می‌شوند. این سه ریسک عبارتند از: جنگ تعرفه‌ای بین چین و آمریکا، ابهام درباره زمان و نحوه جدایی انگلستان از اتحادیه اروپا و نرخ پایین رشد اقتصاد چین.

البته اقتصاددان‌های خوشبین معتقدند اگر جنگ تعرفه‌ای بین چین و آمریکا متوقف شود، انگلستان طبق برنامه مورد تایید پارلمان این کشور و اتحادیه اروپا از این اتحادیه خارج شود و در چین دولت و بانک مرکزی بتوانند نرخ رشد اقتصادی را در سطوح کنونی حفظ کنند، سال آینده شرایط اقتصاد جهان بهتر خواهد شد. هفته گذشته جروم پاول، رئیس بانک مرکزی آمریکا در سخنان خود در جمع نمایندگان کنگره این کشور گفت: «نرخ پایین رشد اقتصاد جهان و سیاست‌های تجاری دولت آمریکا ریسک‌های مهم برای اقتصاد این کشور هستند.»

بانک مرکزی آمریکا از ماه جولای تاکنون سه بار نرخ‌های بهره را پایین آورده اما ماه قبل آقای پاول در سخنان خود پس از نشست کمیته سیاست‌گذاری اعلام کرد وضعیت اقتصادی آمریکا به شکلی نیست که لازم باشد نرخ‌های بهره باز هم پایین آورده شود. بانک مرکزی آمریکا و دیگر بانک‌های مرکزی در ماه‌های آینده، اقدامات حمایتی جدید انجام نخواهند داد؛ زیرا قصد دارند منتظر اثرات سیاست‌های انبساطی اخیر خود باشند. پایان هفته گذشته موسسه رتبه سنجی مودیز اعلام کرد انتظار می‌رود سال آینده میلادی نرخ رشد اقتصاد جهان ثابت باقی بماند و در اقتصادهای بزرگ شاخص اعتماد شرکت‌ها به دلیل وجود ریسک‌های کنونی کاهش یافته است. اقتصاددان این موسسه اعلام کرده است، ابهام‌ها درباره افق روابط تجاری چین و آمریکا ادامه پیدا کرده و این ابهام‌ها در صدر ریسک‌هایی است که افق اقتصاد جهان را تهدید می‌کند.

اوایل ماه گذشته میلادی ترامپ و معاون نخست‌وزیر چین اعلام کرده بودند در آستانه توافق تجاری محدود هستند؛ اما مذاکرات بین دو کشور اخیرا با مانع برخورد کرده و توافق به امضا نرسیده است. نظر چین درباره میزان خرید محصولات کشاورزی از آمریکا با نظر واشنگتن یکسان نیست و نیز چین درخواست کرد همزمان با پیشرفت مذاکرات تجاری، تعرفه‌های آمریکا بر کالاهای صادراتی این کشور به تدریج حذف شود. دو طرف در یک سال و نیم اخیر سه بار مذاکره کرده‌اند که دو دور نخست به بن‌بست رسید. دور سوم به توافق محدود منجر شد و همین توافق محدود نیز با مانع مواجه شده است. البته وزارت بازرگانی آمریکا روز جمعه اعلام کرد مذاکرات به‌زودی از سرگرفته می‌شود.

هفته قبل، دفتر ملی آمار چین اعلام کرد بازده صنعتی در ماه قبل، رشد ۷/ ۴ درصدی داشته است. در ماه سپتامبر رشد این شاخص ۸/ ۵ درصد بود. البته نشانه‌هایی از رشد نرخ تورم نمایان شده است. بنابراین دولت چین برای حمایت از ثبات اقتصادی این کشور نمی‌تواند هر میزان نقدینگی به اقتصاد تزریق کند. یکی از سخنگوهای دفتر ملی آمار چین می‌گوید: «فشارها بر اقتصاد پیوسته افزایش یافته است. ریسک‌ها و چالش‌هایی را که با آنها مواجه هستیم نمی‌توان دست‌کم گرفت. انتظار داریم دولت تدابیر جدید اتخاذ کند که شامل کاهش مالیات ها، تزریق نقدینگی به اقتصاد و افزایش بودجه توسعه زیرساخت‌هاست.» دولت و بانک مرکزی چین با انجام اقدامات لازم ترتیبی خواهند داد تا نرخ رشد اقتصادی در محدوده مورد نظر یعنی ۶ درصد تا ۵/ ۶ درصد باشد. در سه ماه سوم امسال نرخ رشد اقتصاد چین ۶ درصد بود.

اقتصاددانان معتقدند اقتصاد ژاپن در سه ماه کنونی کوچک خواهد شد، زیرا مالیات بر فروش افزایش یافته است؛ البته دولت بر بودجه خود افزوده است و این نوع تدابیر ادامه پیدا خواهد کرد. دولت ژاپن خطرات حاصل از جنگ تعرفه‌ای بین چین و آمریکا را درک کرده است. وارد نشدن اقتصاد آلمان به رکود، فشار بر دولت این کشور برای انجام اقدامات حمایتی جدید را کمتر کرده است اما اقتصاددان‌ها معتقدند رونق در اقتصاد این کشور در آینده نزدیک بعید است؛ زیرا شرکت‌ها با مسائل مختلف از جمله لزوم تغییر مدل فعالیت‌های خود مواجه هستند. وابستگی اقتصاد آلمان به صادرات سبب می‌شود ضعف در اقتصاد جهان لطمات بزرگ به اقتصاد این کشور وارد کند. با آنکه در هفته‌های اخیر امیدهایی به کاهش تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا پدید آمده، اما این تنش‌ها همچنان باقی هستند. شرکت‌های آلمانی نگران اعمال تعرفه از سوی آمریکا بر کالاهای صادراتی شان هستند. برای مثال اگر ترامپ بر خودروهای صادراتی آلمان تعرفه اعمال کند، اقتصاد این کشور دچار رکود خواهد شد.