رکورد ۶ ساله اونس شکست

شاخص جهانی اونس حدود یک ماه پیش از خواب زمستانی بیدار شد، با سرعتی توفانی شروع به حرکت کرد و رکوردهای تاریخی به ثبت رساند. حدود یک ماه پیش؛ یعنی در تاریخ ۲۵ می، شاخص اونس جهانی حدود ۱۲۸۰ دلار بود. اگر چه بازیگران بازار آینده اونس را صعودی پیش‌بینی می‌کردند. اما لمس نقاطی مانند ۱۴۰۰ دلار آن هم کمتر از یک ماه برای تک‌تک بازیگران سورپرایز بود. اما این اتفاق افتاد؛ شاخص اونس نه‌تنها در هفته‌های گذشته مرز‌های روانی مانند ۱۳۰۰ دلار و ۱۴۰۰ دلار را رد کرد بلکه در دو روز گذشته به مرز ۱۴۴۰ دلار نیز رسید و رکورد ۶ ساله را به ثبت رساند.  مقایسه شاخص اونس در یک ماه گذشته حکایت از آن دارد که در این یک ماه بازدهی شاخص اونس در بازارهای جهانی بیش از ۱۲ درصد بوده است. این نرخ بازدهی هرگز با بازدهی بازارهای موازی در اقتصاد آمریکا همخوانی ندارد؛ در اقتصادی که نرخ بهره چسبیده به عدد ۲ بوده و بازدهی در سایر بازارها به ندرت از عدد ۵ عبور می‌کند، نوسان ۱۲ درصدی در یک ماه یک اتفاق معمولی نیست؛ برای رسیدن به چنین شرایطی آن هم در اقتصاد باثباتی مانند آمریکا، یک یا دو عامل اقتصادی کافی نیست بلکه باید دنبال دست‌های آشکار و پنهان مجموعه‌ای از عوامل سفت و سنگین بود. بررسی سیاست‌های داخلی اقتصاد آمریکا، جریانات اقتصادی و سیاسی جهانی و حتی عوامل روانی این ادعا را ثابت می‌کند؛ همه عوامل داخلی و خارجی دست به دست هم داده‌اند تا پرواز اونس را حمایت کنند. در مجموع می‌توان به ۶ عامل کلیدی اشاره کرد که به‌عنوان یک سوخت، پرواز اونس را هدایت می‌کنند؛ این ۶ عامل «جنگ‌های تجاری»، «ستیز آمریکا با ایران»، «شکست اعتماد به فدرال‌رزرو»، «کاهش نرخ اوراق خزانه»، «تقاضای بانک‌های مرکزی دنیا» و «تقاضای پناهگاه امن» هستند. اگر چه برخی از این عوامل علت و معلول همدیگر بوده، اما پرداختن جداگانه به آنها داستان پرواز اونس را با جزئیات بیشتری روایت می‌کند.

اقتصاد جهانی در پیچ تعرفه‌ها

اولین عامل که در هفته‌های اخیر زمینه را برای پرواز اونس فراهم کرد آغاز جنگ‌های تجاری آمریکا با کشورهای مختلف بوده است. از دهه ۱۹۷۰ به بعد، گردانندگان اقتصاد جهانی به این نتیجه رسیده بودند که هدایت اقتصاد زیر یوغ تجارت آزاد یک بازی برد-برد برای تمامی کشورهای درگیر تجارت است؛ به همین دلیل تعرفه‌های تجاری را به شدت کاهش دادند که البته نتیجه آن رشد همه‌جانبه اقتصادهای جهانی در گوشه‌های مختلف دنیا بود. اما دولت جدید آمریکا جهت روایت داستان را برعکس کرد؛ ترامپ با این تحلیل که اقتصاد بزرگ آمریکا باید از صرفه‌های ناشی از مقیاس خود استفاده لازم را ببرد، شروع به افزایش تعرفه بر کالاهای وارداتی از مرز کشورهایی مانند چین، کانادا و حتی مکزیک کرد. این تغییر رویه به معنی تغییر جهت حرکت اقتصاد جهانی و رسوخ نااطمینانی است و همین کافی بود تا اونس به‌عنوان یک دارایی امن در  اذهان بازیگران، آینده صعودی داشته باشد.

ستیز آمریکا با ایران

دومین عاملی که به‌طور کلی در ماه‌ها و هفته‌های اخیر و به‌طور خاص در دو روز گذشته مسیر پرواز اونس را حمایت کرد، ستیز آمریکا با ایران بوده است. به گفته بسیاری از فعالان بازار، اعلام تحریم‌های جدید در روز دوشنبه از سوی آمریکا علیه اقتصاد ایران به‌ویژه علیه مقامات ارشد نقش بسیار پررنگی در رشد جهشی اونس جهانی داشت. شاخص اونس جهانی بعد از اعلام تحریم‌های جدید از سوی ترامپ تا ۱۴۴۰ دلار نیز افزایش یافت. این تحریم‌ها، به‌عنوان یک عامل ذهنی بزرگ در اذهان سرمایه‌گذاران عمل کرده و منبع تزریق ریسک قابل‌توجهی بوده است. شکار پهپاد آمریکا توسط ایران، زمزمه حمله سایبری آمریکا به سامانه‌های موشکی و بیانیه مشترک چهار کشور آمریکا، انگلیس، عربستان و امارات از جمله شواهد دیگری است که عدم‌قطعیت ناشی از ستیز با  ایران را پررنگ کرده است. به عقیده بسیاری از فعالان بازار، نزاع بین ایران و آمریکا اگر چه در دهه‌های اخیر وجود داشته است، اما در دوره فعلی هر چه به سمت جلو حرکت کنیم، باورپذیری قدرت ایران تا حدی بیشتر می‌شود. این باورپذیری به دنیا ثابت کرده که ایران مانند عراق نیست که بدون هزینه گزاف، تن به شکست دهد و تحولات ماه‌های اخیر این ادعا را ثابت کرده است؛ بنابراین به لحاظ ذهنی برخی از تحلیل‌ها به این سمت رفته که ستیز با ایران می‌تواند موج قدرتمندی از تنش‌های سیاسی در بلندمدت ایجاد کند؛ به‌ویژه اینکه برخی شواهد حداقل در ظاهر نشان می‌دهند ترامپ از باورهای سخت اولیه خود در قبال ایران، تا حدودی عقب‌نشینی کرده است. برخی شواهد دیگر، از جمله روی‌آوردن بسیاری از بانک‌های مرکزی دنیا به خرید طلا، ریسک آتی ناشی از منازعه آمریکا و ایران را به اثبات می‌رسانند. در هفته‌های اخیر دو بانک مرکزی چین و روسیه که تا حدودی از حامیان برجامی ایران به‌شمار می‌روند، اقدام به خرید گسترده طلا کرده‌اند.

شکست فدرال‌رزرو در اعتمادسازی

یکی از مهم‌ترین عواملی که در روزهای اخیر به سیر صعودی اونس جهانی سوخت‌رسانی کرده، عملکرد فدرال‌رزرو و بانک مرکزی اروپا بوده است. در آخرین میتینگ فدرال‌رزرو، قرار بر این شد که نرخ بهره در ماه‌های آینده تا حدودی روند نزولی بگیرد. این اقدام انتقاد بسیاری از کارشناسان اقتصادی آمریکا را به همراه داشت. کاهش نرخ بهره به معنای پذیرش جریان رکودی در آینده نزدیک در اقتصاد آمریکا است و این اقدام به میزان چشمگیری منجر به رشد اونس جهانی شد. برخی کارشناسان این وضعیت را با سیاست‌های کینزی مقایسه کرده و معتقدند اثر این سیاست همسویی آنچنانی با سیاست‌های کوتاه‌مدت دکترین کینزی ندارد. براساس این دکترین، سیاست‌گذار پولی می‌تواند در کوتاه‌مدت از طریق سیاست‌های انبساطی و انقباضی بازار را به سمت ثبات حرکت دهد؛ اما روی‌آوردن به سیاست پولی انبساطی در صورتی که بازارها تا حدودی از محدوده ثبات خارج شده‌اند از یک سیاست‌گذار پولی هوشمندانه دور است. یکی از کارشناسان این داستان را این‌گونه روایت کرده است: «مسافران یک اتوبوس به امید هوشیاری راننده، به خواب فرو رفته‌اند، اما وقتی بیدار می‌شوند راننده را مست و ناهوشیار می‌بینند. بازیگران بازار نقش مسافران اتوبوس و راننده اتوبوس نقش فدرال‌رزرو را دارد؛ به این معنا که بازیگران به‌صورت ناگهانی دست تسلط فدرال‌رزرو را از بازارها کوتاه می‌بینند.»

تقاضای «پناهگاه امن»

عامل دیگری که بیشتر در حوزه متغیرهای احساسی می‌گنجد و در هفته‌های اخیر بازار طلا را به حرکت درآورده، مفهومی است به نام «تقاضای پناهگاه امن». طلا در بین تمامی بازارهای آلترناتیو، مطمئن‌ترین پناهگاه برای مقاطع ریسکی است. در انتهای تصورات ریسکی، بازارهایی مانند بورس، ارزهای جهانی و حتی مسکن خریدار ندارند، اما طلا تنها دارایی است که در شرایط ریسکی نیز مورد استقبال قرار می‌گیرد؛ به همین دلیل عمده سرمایه‌گذاران در هنگام عدم‌قطعیت به خرید این دارایی روی می‌آورند. در هفته‌های اخیر شرایط برای ورود متقاضیان پناهگاه امن به خوبی فراهم شده است. سیگنال‌های عدم قطعیتی که از جهات مختلف به اذهان عموم در تمام دنیا رسوخ کرده، منجر به پناه آوردن بسیاری از متقاضیان خرد و کلان به سمت فلز زرد شده است؛ این شرایط رشد هفته‌های اخیر اونس را به خوبی توضیح می‌دهد. اونس اگر چه در ساعات میانی روز گذشته روند نزولی به خود گرفت و تا ساعت ۵ به زیر عدد ۱۴۲۵ دلار نیز کاهش یافت، اما آینده آن برای فعالان بازار نامطمئن است. بسیاری از کارشناسان هفته‌های گذشته را زمان «روندهای گاوی» می‌نامند. برخی کارشناسان بدبین رشد شاخص اونس تا قیمت ۱۶۰۰ دلار را نیز پیش‌بینی کرده‌اند؛ البته در مقابل، بازیگران خوش‌بین هم دست به پیش‌بینی زده‌اند و نقطه حمایتی کوتاه‌مدت را در مرز ۱۳۵۰ و نرخ‌های پایین‌تر را برای بلندمدت پیش‌بینی کرده‌اند. در دل این فضای نااطمینان، جلسه آخر هفته ترامپ با رئیس‌جمهور چین نقش بسزایی در سمت‌وسوی بازارهای جهانی خواهد داشت. براساس برخی اخبار رسمی، در آخر هفته جاری در خلال جلسه گروه بیست، روسای‌جمهور این دو کشور در خصوص ادامه جنگ‌های تجاری به گفت‌وگوهای دو‌جانبه می‌پردازند. اینکه سناریوی کدام دو گروه از خوش‌بین‌ها و بدبین‌ها به واقعیت بپیوندد، تا حدودی به خروجی این جلسه بستگی دارد.