تحریم شرکت آی‌فون؟

ضربه اساسی به اپل

براساس تحلیل نمایندگانی که پیش‌نویس این طرح را تهیه کرده‌اند ایرانیان در سال ۱۳۹۶ بیش از یک میلیارد دلار گوشی آی‌فون خریداری کرده‌اند و این رقم در سال ۱۳۹۷ اندکی کاهش یافته است. این پیش‌نویس چنین نتیجه می‌گیرد که توقف رجیستری گوشی آی‌فون سالانه حداقل رقمی بالغ بر یک میلیارد دلار به اقتصاد آمریکا ضربه وارد می‌کند. مثال نویسندگان پیش‌نویس ازعملی بودن این طرح کاهش خرید ۵ میلیارد دلاری آی‌فون درچین در سال ۲۰۱۸ است که باعث شد ارزش سهام اپل کاهش چشمگیری پیدا کند. طراحان معتقدند اگر در کشور رجیستر گوشی آی‌فون را ممنوع کنیم ضرر سالانه آمریکا یک میلیارد دلار خواهد بود؛ یعنی در طول چهار سال بیش از چهارمیلیارد دلار ضرر مستقیم. به دلیل اسقاط شدن حداقل ۵۰ درصد آی‌فون‌های موجود نیز حداقل یک میلیارد دلار شرکت آی‌فون متضرر خواهد شد که جمعا به مبلغ ۵ میلیارد دلار به این غول بزرگ ضربه خواهیم زد. طراحان همچنین روی حمایت هم‌پیمانان ضد آمریکایی ایران از این طرح حساب باز کرده‌اند و معتقدند کشورهایی مثل ونزوئلا ۵/ ۲ میلیون نفر، سوریه ۳۱۰ هزارنفر،‌کوبا ۵۰۰ هزارنفر، ‌بولیوی ۵۰۰ هزارنفر و جمعا ۴ میلیون گوشی بالقوه امکان پیوستن به این تحریم را دارند و به این عدد می‌توان کشورهای اسلامی و مسلمان را نیز اضافه کرد.

جزئیات طرح ممنوعیت آی‌فون

براساس این پیش‌نویس وزارت ارتباطات موظف است بعد از تصویب این طرح از رجیستری آی‌فون خودداری کرده و هرگونه خدمات به این شرکت و شرکت‌های وابسته و نمایندگی‌های آنان ممنوع است. مسوولیت اجرای این قانون به عهده شخص وزیر گذاشته شده است. همچنین براساس تبصره یک این طرح ورود و آزاد‌سازی محصولات این شرکت ممنوع بوده و گمرک جمهوری اسلامی ایران مسوول اجرای این تبصره است. بر اساس تبصره ۲ این طرح، تبلیغات این محصولات در ایران ممنوع بوده و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلف به نظارت مستمر بوده و کلیه دستگاه‌های موضوع ماده ۲۹ قانون برنامه ششم توسعه موظف به رعایت و همکاری هستند. بر اساس تبصره ۳ وزارت صمت باید از سفارش محصولات این شرکت خودداری کرده و بر اساس تبصره ۴ بانک مرکزی از تخصیص هرگونه ارز با هر قیمتی برای واردات محصولات این شرکت خودداری کند. همچنین تبصره ۵ وزارت خارجه را مکلف به هماهنگی برای پیوستن سایر کشورهای اسلامی و هم‌پیمان به این تحریم کرده و بالاخره در تبصره۶ هم بهره‌مندی مقامات موضوع ماده ۷۱ قانو ن مدیریت خدمات کشوری از محصولات این شرکت آمریکایی ممنوع اعلام می‌شود.

بررسی اشکالات طرح

به نظر می‌رسد نمایندگانی که این طرح را مطرح کرده‌اند بحث تحریم‌های تازه شرکت اپل و مقابله با این شرکت با اپلیکیشن‌های ایرانی را مدنظر قرار داده‌اند. موضوعی که از سال گذشته شروع شد و طی هفته‌های اخیر به اوج خود رسیده است. تقریبا اغلب اپلیکیشن‌های کسب و کارهای ایرانی از روش‌های غیر معمول استفاده می‌کنند، چون  اپل اجازه ثبت مستقیم اپلیکیشن در فروشگاه نرم‌افزارش را به ایرانیان نمی‌دهد. اما در اینکه ممنوعیت واردات و رجیستر نشدن آی‌فون واقعا سالانه یک میلیارد دلار ضرر به اپل وارد کند هم بحث وجود دارد. نمایندگان مبنا و منبع محاسبه سهم اپل در بازار ایران را ذکر نکرده‌اند اما بر اساس آماری که اواخر سال ۱۳۹۶ رئیس انجمن واردکنندگان تلفن همراه اعلام کرده و در «دنیای‌اقتصاد» هم منتشر شده کل گردش مالی بازار تلفن همراه در سال ۱۲ هزار میلیارد تومان است. از آنجا که سال ۹۷ شاهد تلاطم‌های بسیار (از بحران تخصیص ارز به واردکنندگان موبایل گرفته تا تاثیر افزایش قیمت دلار در کاهش قدرت خرید مردم در بازار موبایل) دراین بازار بودیم عملا می‌توان انتظار داشت در سال گذشته گردش مالی این بازار به شکل قابل توجهی کاهش یافته باشد.

به این ترتیب می‌توان دریافت که یک میلیارد دلاری که نمایندگان مجلس از سهم آی‌فون در بازار موبایل ایران می‌گویند عملا بسیار بیشتر از کل گردش مالی تلفن همراه در کشور است. محمد علمداری رئیس کارگروه واردات تلفن همراه در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۶ به «دنیای اقتصاد» گفته بودکه حدود ۹ درصد از بازار تلفن همراه کشور به اپل اختصاص دارد. به نظر می‌رسد نمایندگان مجلس ایران که این پیش نویس را مطرح کرده‌اند ۹ درصد سهم اپل از بازار تلفن همراه را در سال ۹۶ به قیمت امروز دلار ضرب کرده‌اند و با متوسط قیمت ۱۰۰۰ دلار به ازای هر گوشی نتیجه گرفته‌اند که حدود ۹۰۰ هزار گوشی اپل چیزی حدود یک میلیارد دلار ارزش دارد.  در حالی که قیمت دلار در اردیبهشت ماه سال ۹۶ حدود ۳۸۰۰ تومان بوده و در سال ۹۶ و ۹۷ هم باافت جدی واردات و فروش محصولات این شرکت روبه رو هستیم.  به همین دلیل سهم یک میلیارد دلاری آی‌فون از بازار تلفن همراه ایران در حال حاضر عدد بسیار اغراق آمیزی است.

ترغیب دیگر کشورها

نمایندگان مجلس همچنین تلاش کرده‌اند که بحث تعمیم تحریم به سایر کشورها را هم به طرح خود اضافه کنند. موضوعی که در بحث تحریم تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسد.  اپل آنچه در مورد اپلیکیشن‌های ایرانی انجام می‌دهد را با کشورهای دیگر انجام نداده بنابراین استفاده‌کنندگان از محصولات آن در سایر کشورها دلیلی برای کنار گذاشتن آن ندارند.اینکه سایر کشورها را به نخریدن آی‌فون ترغیب کنیم بحث غیر ممکنی به نظر می‌رسد. نکته این است که در این کشورها مانند ایران بحث رجیستری مطرح نشده و ضمن اینکه اپل اپلیکیشن‌های محلی کشورهای دیگر را از روی اپ استور حذف نکرده است. در مورد نمایندگی ندادن به اپل باید گفت اپل سال‌هاست حاضر به دادن نمایندگی محصولاتش به ایران نشده است، بنابراین اساسا تقاضایی از سمت این شرکت برای حضور در بازار ایران وجود ندارد و اگر هم تقاضایی بوده از سوی واردکنندگان ایرانی بوده است.

واقعیت‌های تحریم کاربران ایرانی

حذف اپل از بازار ایران حتی روی کاغذ هم ساده نیست. امروزه بسیاری از محصولات این شرکت در فروشگاه‌های کامپیوتری ایران و پشت ویترین وجود دارد. همچنین بازار گسترده‌ای از لوازم جانبی این شرکت محل ارتزاق تعداد زیادی از فروشندگان است. همچنین بازار خدمات محصولات اپل هم حالا بخش بزرگ و قابل‌توجهی را به خود اختصاص داده که شامل بخش‌ها و گوشه‌های مختلفی می‌شود که حذف آنها عملا جز ضرر وارد کردن به این بخش داخلی نفع دیگری ندارد.  اما این میان حتی در کنار یک طرح پر از اشکال یک واقعیت هم وجود دارد و آن این است که کاربران ایرانی اپل به‌رغم تحمل هزینه بسیار بالا برای محصولات اپل و تحریم فروش این محصولات به ایران همچنان به آن وفادار مانده‌اند.  تقریبا همه اپلیکیشن‌هایی که با تحریم‌های اپل در این چند هفته حذف شده‌اند برنامه‌هایی بوده که مورد استفاده مردم عادی قرار داشته‌اند. در واقع تحریم‌های تکنولوژیک مستقیما بر مردم عادی اثر گذاشته است.  چنین مدلی از وفاداری در مقابل هیچ نوع محصولی در جهان سابقه ندارد. خود اپل در بازارهای مختلف میلیاردها دلار برای نفوذ بیشتر و تمایل به خرید بیشتر هزینه می‌کند اما در ایران بدون هیچ هزینه‌ای محصولات این شرکت به فروش می‌رسند.  واقعیتی که وجود دارد این است که ایرانیان به‌رغم همه تحریم‌ها و محدودیت‌ها همچنان مشتری اپل هستند.