بازی آمار و ارقام

به گزارش شبکه خبری بانک و بیمه "بینا" به نقل از ایرنا 

هنوز تعطیلات نوروزی به پایان نرسیده‌ بود، هنوز امریکا، سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار نداده ‌بود و همچنان «سیل» و تمام حواشی انسانی و سیاسی آن در صدر اخبار رسانه‌ها قرار داشت. مخالفان دولت در جریان کمک‌رسانی به مدد رسانه‌ملی، علیه روحانی و وزرایش به حد کفایت اختلال سیاسی ایجاد کرده‌بودند که گفت‌وگویی از جواد کریمی‌قدوسی، بهارستان‌نشین عضو پایداری با «نود اقتصادی» منتشر شد که سیاست‌های اقتصادی دولت در ماه‌های پس از خروج امریکا از برجام را نشانه‌ می‌گرفت.

فیلم کوتاهی در شبکه‌های مجازی دست به دست می‌شد و مردم را از آنچه در فضای سیاسی و اقتصادی در شرف وقوع است، می‌ترساند. اگر به عدد دیده شدن این فیلم کوتاه توجه کنید حیرت می‌کنید از چنین حمله گسترده‌ای به دولت. کریمی‌قدوسی نشستی در فراکسیون ولایی را روایت کرده‌ بود: «ما در فراکسیون ولایی آقای محسنی‌اژه‌ای را دعوت کردیم. سوال کردیم چرا وضع ارز، ‌سکه، مسکن، خودرو و. .. اینگونه شد و ارزش پول ملی سقوط کرد. ما اطلاعاتی داشتیم اما ایشان هم به عنوان معاون قوه قضاییه توضیح داد که ظرف مدت دو ماه 18 میلیارد دلار ارز و 60 تن طلا بدون ابلاغ یک بخشنامه از طرف دولت از خزانه کشور به بازار ریخته‌شد که البته بعد مشخص شد که 22 میلیارد دلار بوده‌ نه 18 میلیارد دلار. برای اینکه ترامپ از برجام خارج شد و تحریم‌ها بازمی‌گردد این مقدار دلار را به شبکه اقتصادی کشور تزریق کنیم تا نیازهای یک ساله مردم آن مقداری که وابسته به خارج است، تامین کنند.»

او البته به بیان آمار و ارقام بسنده نکرده و شخص روحانی را مقصر اصلی داستان ارز و سکه خوانده و گفته‌ بود: «گفتند هر کس هر چقدر دلار خواست، بدهید. شخص آقای روحانی هم این دستور را داده‌بود. چون ما از آقای سیف سوال کردیم و ایشان نامه مخالفتش با تزریق این مقدار ارز به بازار را به ما نشان داد. عرضه را زیاد کردند 60 تن طلا ریختند بدون اینکه ارز را به دست فرد مورد نظر بدهند گفتند هر که به هر کس هر چه خواست ارز بدهید از آن طرف هم سعودی‌ها و امریکایی‌ها در سلیمانیه عراق قرارگاه زدند. آقای اژه‌ای می‌گفت صراف‌ها با ایشان جلسه‌ای گذاشتند و مطرح کردند ما مشتری‌های مان را می‌شناسیم .........کسانی در بازار هستند و هر چقدر هم عرضه می‌کنیم محدودیتی ندارند و می‌خرند. این همان شبکه‌ای بود که می‌خرید و از کشور خارج می‌کرد تا در دست مردم هم نباشد. با این کار دولت به مردم پیامی غلط داد. کام مردم را با ارز و سکه شیرین کرد که بروید و سپرده‌ها و پس‌انداز‌های خود را بیاورید و ارز و طلا بخرید چون ممکن است ترامپ از برجام خارج شود و نگرانی را به مردم تحمیل کرد.»

فارغ از اینکه این مدعا تا چه اندازه دقیق و به قاعده است و تاکنون چقدر چنین اظهاراتی تایید یا تکذیب شده، «اعتماد» این اظهارات را با برخی نمایندگان مجلس عضو کمیسیون اقتصادی مطرح کرد. غلامرضا حیدری، مهرداد لاهوتی، بهروز نعمتی و عزت‌الله یوسفیان ملا از جمله نمایندگانی بودند که در مورد این موضوع ابراز بی‌اطلاعی کردند.

بعد از ابراز بی‌اطلاعی برخی نمایندگان از اظهارات همکارشان «اعتماد» در حاشیه جلسه هیات دولت روز چهارشنبه مساله را با برخی از اعضای هیات دولت در میان گذاشت که اغلب یا بی‌اطلاع بودند یا تکذیب کردند.

**تصمیمات دولت «قانونی» است
حسینعلی امیری، معاون پارلمانی رییس‌جمهوری از پاسخ صریح طفره رفت و تاکید داشت که محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه توضیح دهد یا همتی، رییس بانک مرکزی اطلاعات دقیق‌تری ارایه کند. با این حال امیری تاکید کرد: «آنچه من قاطعانه در مورد آن صحبت می‌کنم این است که تمام خرج‌های کشور بر اساس قوانین و مقررات کشور اتفاق می‌افتد.»

او گفت: «نحوه هزینه کرد و خرج بر اساس قوانین و مقررات شکل می‌گیرد. دستگاه‌های ناظری هم همچون دیوان محاسبات در کشور بر عملیات مالی دولت نطارت می‌کند. بنابراین اقدامات مالی دولت کاملا بر اساس قوانین و مقررات است. آنجا که قانون‌گذار به یک دستگاه اجرایی یا وزارتخانه اختیاراتی داده است بنابر اختیارات قانونی عمل می‌کند. آنجا که نیاز به تصمیم‌گیری در سطوح بالاتر یعنی دولت دارد، پیشنهاد در هیات دولت مورد بحث قرار می‌گیرد و تصمیم‌گیری می‌شود. این توضیحات فرم و شکل کار برای هر تصمیم اقتصادی در حوزه هزینه‌کرد و خرج در دولت است.»

امیری همچنین در پاسخ به اینکه تصمیمات هزینه‌کرد در چنین سطح کلانی در هیات دولت مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد آیا تصمیم به تزریق 60 تن طلا و 22 میلیارد دلار به بازار در جلسات هیات دولت طی یک سال گذشته مطرح شده یا خیر، ترجیح داد به همین پاسخ بسنده کند: «برای خرج‌ها در سطوح مختلف مقررات خاصی پیش‌بینی شده که در همان سطوح بررسی می‌شود.»

**سکوت نوبخت و دژپسند
محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه اما این سوال را بی‌پاسخ گذاشت و تا نام کریمی قدوسی در مورد این ادعا را شنید ترجیح داد با لبخندی از سوال عبور کند. همچنین فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد و دارایی هم واکنشی مشابه نوبخت داشت و معتقد بود که اطلاعاتی که ناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی در این مورد ارایه دهد «بهتر» است. این در حالی است که چنین تصمیمی در زمان حضور ولی‌الله سیف بر مسند ریاست بانک مرکزی گرفته شده است. به هر روی او نیز همچون امیری و نوبخت نه این موضوع را تایید کرد و نه تکذیب. تنها سوال را بی‌پاسخ گذاشت.

**تکذیب نهاوندیان و واعظی
فر بعدی که احتمال می‌رفت بتواند در مورد این تصمیم دولت صحبت کرده و آمار و ارقام دقیق‌تری در خاطر داشته‌باشد محمد نهاوندیان، معاون اقتصادی رییس‌جمهوری بود. او در مورد تزریق 22 میلیارد دلار و 60 تن طلا در بازار توضیح داد: «این بحث اختیارات و مسوولیت‌های بانک مرکزی است. در مورد بازار ارز و پول و طلا مسوولیت‌ها و اختیاراتی دارد که به صورت معمول انجام داده است.»

البته او ضمن توضیح این مطلب خبر یا به بیانی دیگر آمار ارایه شده از سوی کریمی‌قدوسی را تکذیب کرد. محمود واعظی، رییس دفتر رییس‌جمهوری نیز که این روزها نقش سخنگویی بر عهده دارد و به واسطه حضور چند‌جانبه در دولت از چند و چون تصمیمات دولت با خبر است هم وقتی آمار و ارقام مطرح شده را شنید تکذیب کرد و گفت: «تکذیب می‌کنم. به هیچ‌وجه این اظهارات درست نیست. الان بانک مرکزی هم ذخایر طلای خوبی دارد و هم به واقع می‌توان ادعا کرد که ذخایر اسکناس در سال‌های گذشته بی‌سابقه بوده است.»

او البته تاکید کرد که طرح چنین مدعایی بیشتر برای فضاسازی است و گفت: «اینها فضاسازی‌هایی است که به نظر می‌رسد منشأ داخلی هم ندارد و بیش از هر چیز منشأ آن خارجی است. به نظر می‌رسد که با طرح چنین ادعاهایی می‌خواهند فضاسازی کنند و بگویند که وضعیت اقتصادی در زمینه بازار ارز خراب است در حالی که اینگونه نیست و خدا را شکر وضعیت ما خوب است.»

**این داستان واقعی است؟
وحید شقاقی شهری، استادیار دانشکده علوم اقتصادی دانشگاه تهران برای اینکه بتوان برآورد دقیق‌تری از اظهارات کریمی‌قدوسی داشت که چقدر سیاسی و در راستای تقبیح دولت بوده و چقدر اقتصادی، در مورد برخی تصمیمات دولت در قریب به 12 ماه گذشته توضیح داد. شقاقی، کارشناس اقتصادی گفت: «این اعداد و آمار را نمی‌توانم تایید و تکذیب کنم اما سال 1397 حدودا 12 یا 13 میلیارد دلار 4200 تومانی ، به واردات کالاهای اساسی تخصیص داده‌شد. این تصمیم اردیبهشت سال 1397 گرفته و از سوی دولت اجرا شد. هنوز برآوردها و آمار و اعداد حتی در بین دولتی‌ها هم شفاف نیست ولی برآوردها به صورت احتمالی و نظری این است که ما به التفاوت 3 تا 5 میلیارد دلار از این 13 میلیارد دلار یا کالا وارد کشور نشده یا کالا با قیمت آزاد فروخته شده است. به عبارتی در اقتصاد ایران بین 3 تا 5 میلیارد دلار هدر رفت این میزان دلاری بود که به بازار تزریق شد.»

البته این کارشناس اقتصادی تاکید کرد که دولت هم به این مکانیزم غلط پی برده و قرار است در سال 1398 به جای تخصیص ارز 4200 تومانی به وارد‌کننده یا واسط، کالا برگ یا ترکیبی از کالابرگ و یارانه‌های نقدی به مردم اختصاص داده شود.

او همچنین توضیح داد که «60 تن طلا در زمان حضور سیف در بانک مرکزی به میزان 7 میلیون و 500 هزار سکه عرضه شد که معادل حدود 60 تن طلا بوده است. البته من عدد 40 تن طلا هم شنیده‌ام. بانک مرکزی برای اینکه جلوی افزایش قیمت طلا و سکه را بگیرند تصمیم گرفتند سکه را به قیمت دولتی عرضه کنند. مردم هم ثبت نام کردند و سکه را به قیمت دولتی خریدند و گروهی در بازار به قیمت آزاد فروختند. البته این کار هم نتوانست باعث کنترل قیمت در بازار شود. بنابراین این سیاست هم نادرست بود که نتوانست جلوی افزایش قیمت طلا و سکه را بگیرد. همه این تصمیمات در مرداد و دوران آقای سیف گرفته‌شد.»

شقاقی تاکید کرد که «این دو سیاست تاثیرات زیان‌باری داشت. عرضه یارانه‌ای یا دولتی سکه از مرداد متوقف شد اما ارز 4200 تومانی ادامه پیدا کرد اما به نظر می‌رسد که دولت هم به این نتیجه رسیده که دلار دولتی نمی‌تواند قیمت بازار را به دلیل ضعف نظارتی که وجود دارد کنترل کند.» به هر روی این آمار و ارقام که میزان هدر رفت آن هم به صورت دقیقی مشخص نیست مربوط به 12ماهه اخیر است که هنوز هم گزارش‌های شفافی در این زمینه ارایه نشده است.

**مساله چیست؟
در شرایط پیچیده بین‌المللی که بازار همه‌چیز در ایران تحت تاثیر خروج ‌امریکا از توافق هسته‌ای برجام بود و هر لحظه با افزایش قیمت ارز و سکه مواجه بودیم، دولت تصمیم گرفت که با اختصاص ارز دولتی (ارز 4200 تومانی) برای کالاهای اساسی این روند افزایشی را کنترل کند. در بازار سکه نیز تصمیم مشابهی گرفته‌شد که به باور برخی اقتصاددان‌ها شاید خروجی این تصمیم آن طور که باید و شاید نبود.

اما همان‌طور که شقاقی، استاد اقتصاد دانشگاه تهران هم توضیح داد؛ «اگر این میزان ارز به بازار تزریق نمی‌شد چون کالاهای غیریارانه‌ای همچون خودرو سه برابر شده طبیعتا باید قیمت کالاهای اساسی (بدون تزریق این میزان ارز به اقتصاد) نیز سه برابر می‌شد.» این در حالی است که«در واقع کالاهای اساسی که برای‌شان ارز تخصیص داده شده‌بود بین 40 تا 60 درصد افزایش قیمت داشته‌اند در حالی که کالاهای یارانه‌ای حتی بیش از 150 تا 200 درصد با افزایش قیمت همراه بوده‌اند.» بنابراین با وجود میزانی هدر رفت این ارز دولتی به دلیل ضعف سیستم نظارتی، دولت توانست تا حدودی این افزایش قیمت سرسام آور را کنترل کند. اما آنچه در این میان اهمیت دارد طراحی یک بازی روانی با آمار و ارقام از سوی مخالفان دولت است.

این که چقدر آمار و ارقامی که مخالفانی از جمله کریمی‌قدوسی مطرح می‌کنند به واقعیت نزدیک است جای پرسش دارد اما به نظر می‌رسد این طیف تلاش دارند تا هر روز با بیان این اعداد غیرشفاف و روایت‌هایی از این جنس تنها بار روانی تازه‌ای به جامعه تحمیل کنند که «دودوتا چهارتای» هر غیرکارشناس و غیرمتخصصی هم به مفهوم پیچیده‌ای چون «فروپاشی اقتصادی» منتج شود.

همان اتفاقی که یک روز در صداوسیما با حذف دولت از خدمات‌رسانی به سیل‌زدگان در حوزه اجتماعی و افکار عمومی رخ می‌دهد، بارها و بارها در 6 سال گذشته از سوی مخالفان دولت در حوزه‌های مختلف بازتولید شده به ویژه حوزه اقتصادی که جامعه حساسیت بالاتری نسبت به آن دارد. بازی همان بازی همواره و همیشه است. روایت‌ها، آمار، ارقام و داستان‌هایی که یا آنقدر شفاف و متقن نیست یا اساسا وجود خارجی ندارد و تنها با هدف ایجاد یک بازی روانی تازه طراحی می‌شوند.

منبع: روزنامه اعتماد؛ 1398،01،24
گروه اطلاع رسانی**2059**2002