طراحی و معماری مجدد بانکداری در ایران کلید خورد

هدف از این طرح که با همکاری دو بخش وابسته به این بانک تهیه می شود؛ «اجرایی شدن نظام شفافیت» و «تمرکز اطلاعات» در این نظام است. با عملیاتی شدن این مدل، چارچوب‌، تعاریف و طبقه‌بندی بانکداری «به‌روز» و «مشخص و واحد» می‌شود. همچنین ریل‌گذاری این طرح به نحوی است که حرکت از سوی بانکداری سنتی (کسب منافع از سپرده‌گیری و تسهیلات‌دهی) به سوی بانکداری نوین (خدمات متنوع و کسب کارمزد) تغییر می‌کند.

بانک مرکزی از پروژه «مبنا» رونمایی کرد

دو مجموعه وابسته به بانک مرکزی ماموریت یافته‌اند در قالب طرحی جامع مدل‌های بانکی در ایران را باز تعریف کنند. این ماموریت در قالب پروژه ملی و راهبردی «تدوین مدل‌های کسب‌و‌کار بانکداری در ایران» (مبنا) و پس از تکلیف قانون برنامه پنجم و دولت به بانک مرکزی مبنی‌ بر اجرایی شدن نظام شفافیت و تمرکز اطلاعات تعریف شده است. با هدف انجام این ماموریت و برنامه‌ریزی‌ برای تدوین مدل بانکی نوین، دو بازوی علمی و اجرایی بانک مرکزی (پژوهشکده پولی و بانکی و شرکت خدمات انفورماتیک) عصر روز شنبه تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند.

هدف از برنامه‌ریزی و طراحی «مبنا» این است که چارچوب‌های بانکی به‌روز و تعاریف بانکی مشخص و واحد ‌شوند. قرار است تمامی مدل‌های بین‌المللی بانکی در حوزه‌های مختلف بررسی شود و پس از آنکه نمونه‌ای قابل تطبیق و کاربردی در ایران انتخاب شد این نمونه به‌تدریج در کشور شکل اجرایی به خود گیرد.

در حال حاضر الگوی کسب‌و‌کار در نظام بانکی به شکل سنتی دنبال می‌شود. در این چارچوب تمرکز اصلی بانک‌ها بر سپرده‌گیری و تسهیلات‌دهی است، در حالی که در دوره کنونی بانک‌ها به سوی تعریف خدمات مختلف و کسب کارمزد حرکت کرده‌اند. بر اساس اظهارات مسوولان، پژوهشکده پولی و بانکی و شرکت خدمات انفورماتیک تلاش دارند با تغییر فرآیندها و خدمات بانکی ریل‌گذاری جدیدی را برای حرکت نظام بانکی در دوره‌های پیش رو طراحی کنند. در این طراحی مدل تلاش بر این است وضعیت سنتی کنونی که فاقد چارچوب منسجم و مشخصی است، به سمت یک نظام دارای چارچوب، استاندارد و مقایسه پذیر منتقل شود.

اعوجاجات بانکی؛ مانع از تحقق اهداف

محمود احمدی دبیرکل بانک مرکزی در مراسم افتتاح رسمی پروژه تدوین مدل‌های کسب‌و‌کار بانکداری در ایران (مبنا) نظام بانکی را دارای اعوجاجاتی دانست که موجب شده اهداف مورد نظر محقق نشود. وی یکی از آسیب‌های این اعوجاجات را دور شدن از بانکداری متمرکز و نبود نظارت کافی عنوان و اظهار کرد: «با شروع به کار «مبنا» نظام بانکی براساس چارچوب‌های بین‌المللی و نوین بازنویسی می‌شود.»

کارشناسان یکی از عوامل ناهمخوانی نظام بانکی در ایران را با سایر کشورها قابل مقایسه نبودن طبقه‌بندی موسسات پولی می‌دانند. در حالی که در دنیا در کنار بانکداری جامع، بانکداری خرد، شرکتی و اختصاصی با تابع هدف مشخصی تعریف شده است؛ در ایران کارکرد و نوع خدمات‌دهی بانک‌های توسعه‌ای و تجاری مشابه یکدیگر است.

دبیرکل بانک مرکزی نیز با پذیرش این اشکال که در حال حاضر میان نظام بانکی در ایران و دیگر کشور‌ها یک زبان مشترک (مدل جامع) برقرار نیست ابراز امیدواری کرد: «مدل جدید به‌گونه‌ای طراحی شود که در کنار مقایسه‌پذیری نظام بانکی با دیگر کشورها، ایجاد زمینه برای سلامت نظام بانکی، آزاد‌سازی فرصت‌های جدید در حوزه بانکداری و هم‌سویی با بانکداری بین‌المللی فراهم شود.»

احمدی ادامه داد:‌ «خروجی‌های این مدل و دستاوردهای آن از طریق بانک مرکزی مشخص شده و به شبکه بانکی ابلاغ و نظارت خواهد شد.»

وی با بیان اینکه بانک مرکزی همواره بایدها و نبایدها را برای نظام بانکی مشخص کند، خاطرنشان کرد: «بر این اساس در مدل کسب‌و‌کار بانکداری نیز الزامات را تعیین می‌کند، اما نمی‌گوید که چه امکاناتی باید برای حرکت در چارچوب استفاده شود.»

حکیمی: بانک مرکزی نرم‌افزار نمی‌نویسد

در بخش دیگری از این مراسم ناصر حکیمی – معاون فناوری و اطلاعات بانک مرکزی – با اشاره به تکالیف قانونی بانک مرکزی برای استقرار نظام یکپارچه بانکی گفت: «در مورد مبنا که می‌تواند به دستیابی بانک مرکزی به این اهداف کمک کند، بحث این نیست که بانک مرکزی برای بانک‌ها نرم‌افزار بنویسد؛ بلکه مساله اصلی تعیین چارچوب‌های مشخص و تعیین تکلیف برای بانک‌ها وشرکت‌هایی است که می‌خواهند در نظام بانکی حضور داشته باشند.»

وی افزود: «مدل‌های کسب‌و‌کار بانکداری موجب می‌شود تا آشفتگی‌ها و بی‌نظمی‌های موجود کمتر شده، دانش‌های پراکنده متمرکز و بخشنامه‌ها و قوانین نیز یکپارچه شوند تا روش مشخصی در نظام بانکداری به‌وجود آید.»

نیلی: شفافیت نظام بانکی ما چندان قابل قبول نیست

در این نشست فرهاد نیلی – رئیس پژوهشکده پولی و بانکی – نیز با بیان اینکه تا زمانی که چارچوب مشخصی برای بانکداری وجود نداشته باشد نظام بانکی ما در مسیر استاندارد حرکت نخواهد کرد، افزود: «بر این اساس خبرگان بانکی باید دانش و دستاوردهای خود را در قالب مدلی تدوین و در اختیار نظام بانکی قرار دهند تا زیرساخت‌ها و نهادهای مناسبی ایجاد شود.»

وی با بیان اینکه تدوین مدل مبنا پس از تکلیف دولت به بانک مرکزی مبنی‌ بر اجرایی شدن نظام شفافیت و تمرکز اطلاعات در دستور کار این بانک قرار گرفت، ادامه داد: «بانک مرکزی نیز برنامه‌ریزی برای تدوین مدل بانکی نوین را از طریق دو بازوی علمی و اجرایی خود یعنی پژوهشکده پولی و بانکی و شرکت خدمات انفورماتیک اجرایی خواهد کرد.»

رئیس پژوهشکده پولی و بانکی با اشاره به دستاوردهای اجرای مدل مبنا یادآور شد: «یکپارچگی فرآیندها، تطابق نظام بانکی کشور با چارچوب‌های بین‌المللی بانکداری و تدوین مدل‌های مرجع با مشارکت خبرگان بانکی و فناوری کشور از مزیت‌های این مدل است.»

نیلی با بیان اینکه شفافیت موجود در نظام بانکی ما قابل قبول نیست، گفت: «این درحالی است که باید به سمتی پیش رفت تا بانک‌ها به راحتی صورت‌های مالی خود را تکثیر کرده و دیالوگ بین مدیران بانکی به راحتی انجام شود.»

نجفی: سختی‌های بانکداران برطرف می‌شود

نجفی – مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک – با اشاره به شعار این شرکت در سال جاری مبنی‌ بر «پیوند بانکداری و فناوری» گفت: «بر این اساس طبق استراتژی شرکت خدمات انفورماتیک وظایفی را که بانک مرکزی بر عهده ما گذاشت آغاز کرده و تلاش کردیم تا با ایجاد استانداردها بحث داده‌ها، فرآیندها و سرویس‌های مدنظر بانک مرکزی را متمرکز و ساماندهی کنیم.»

وی با بیان اینکه اکنون کارگروه مشترکی بین شرکت‌های خدمات‌دهی و به‌صورت بومی طراحی شده است، افزود: «بر این اساس نظارت بانک مرکزی ساده‌تر شده و بانک‌ها می‌توانند پیچیدگی‌هایی را که در کسب‌و‌کار خود با آن روبه‌رو بودند به‌طور آسان‌تری مدیریت کرده و سرویس‌های جدیدتری را به مشتریان خود ارائه دهند.»