شفافیت اطلاعات بانکی با سناب و نشتا

یکی از محورهای مهم انضباط پولی بحث شفافیت و استاندارد بودن اطلاعات است. یکی از اهداف سناب هم همین است. در ابتدا یک پلن کلی از این پروژه ارایه کنید.
اولین دستورالعملی که برای اصلاح نظام بانکداری و پولی ابلاغ شد به سال ۸۶ برمی‌گردد که هیات وزیران در آن سال آیین‌نامه نظام بانکداری الکترونیکی را مصوب کرد. بحث تحول در بانکداری مباحث بانکداری نوین مطرح شد. سپس دستورالعمل شورای پول و اعتبار در همان سال 89 دقیقا با قید همان عبارات به شفافیت و تمرکز اطلاعات بانکی پرداخت و تکلیف نظام بانکی دانست و در اسفند ۸۹ هم در قانون برنامه پنجم توسعه دقیقا قید کربنکینگ داریم که براساس آن بانک‌ها را ملزم به ایجاد کربنکینگ کرده است.
در این میان دستورالعمل شفافیت و تمرکز اطلاعات بانک‌هاست که ماده مهم آن عینا اینگونه است: تمامی بانک‌ها و موسسات اعتباری مکلفند تمامی داده‌های مربوط به عملیات بانکی خود اعم از جذب سپرده‌ها، اعطای تسهیلات و ارایه انواع خدمات بانکی به صورت ریالی و ارزی را منحصرا در یک سامانه بانکی یکپارچه ثبت، پردازش و نگهداری کنند. نحوه تولید، پردازش و نگهداری داده‌ها و تبدیل آنها به اطلاعات باید مطابق با استانداردهای فنی و اجرایی بانک مرکزی صورت پذیرد.بر این اساس پروژه سناب (سامانه نظارت الکترونیکی بانک‌ها) اینجا کلید خورد تا هم فرایندها و هم دیتامدل بانکی را هدف بگیرد. شروع به کار جدی پروژه از سال ۹۱ بود. که در آن سال، منشور پروژه تدوین شد و طی جلسات مستمری که با بانک مرکزی برگزار شد، تیمی هم در بانک مرکزی تشکیل شد تا بتوانند اطلاعات موجود را به مجری بدهند و مشکلات را انتقال دهند و آنچه که در این میان خیلی به ما کمک کرد بحث چارچوب IFW بود. این مدل به ما گفت که یکپارچه بودن به عنوان یک هدف را از کجا می‌خواهید آغاز کنید. از کجا می‌خواهید بدانید که آنچه تهیه کرده‌ایم جامعیت و کاملیت و قابلیت توسعه دارد.
در پایان سال ۹۲، سناب در کدام نقطه قرار داشت.
در حقیقت اتفاقی که در پایان سال ۹۲ افتاد این بود که سناب روی IFW پیش رفت و منجر به این شد که همایش IFW در پایان سال توسط بانک مرکزی برگزار شود. در واقع بعد از این همایش، تغییری جدید در سال جدید انجام شد. اول اینکه سناب تا پایان سال ۹۲ کاری که انجام داد این بود که بخشی از اطلاعات موجود بانک‌ها را در بانک مرکزی به صورت داشبورد تجمیع کرد و به خود بانک مرکزی تحویل داد. این اطلاعات و داشبورد به عنوان یک فرایند مداوم همچنان در حال تکمیل شدن است. چون می‌دانید که وقتی حجم اطلاعات بالایی وجود دارد که مداوما باید بروزرسانی شود، پروژه شما ongoing می‌شود یعنی اینکه همواره در حال بروزرسانی و افزایش حوزه های کاری است.
سناب سال ۹۲ دارای چه بخش‌هایی بود؟
سناب سال ۹۲ تلاش کرد که فرایندهای IFW را بشناسد تا بتواند به نظام بانکی بشناساند. در حوزه فرایندها با کمک تیم دکتر شریفی در شرکت خدمات انفورماتیک به IFW ورود کردیم و بر این اساس به بانک مرکزی اعلام کردیم، تا یک چارچوب مشترک فرایندی در نظام بانکی پیاده نشود ما داده تمیز و موثری جمع‌آوری نخواهیم کرد. بر همین اساس همایش در اسفندماه برگزار شد. چراکه معتقد بودیم تا بانک‌ها وارد گود نشوند و IFW را نشناسند و در حقیقت فعالیت بر مبنای چهارچوب را نشناسند و به اشتراکی در چهارچوب نرسیم، نمی‌توانیم انتظار دیتای درست داشته باشیم.
سناب اکنون چند شاخص را در بر می‌گیرد؟
اکنون با توجه به حوزه‌ای که آغاز کردیم یعنی حوزه دفتر کل‌های بانکی، اطلاعات این بخش را تجمیع کرده‌ایم. خلاصه دفاتر کل از جمله مهم‌ترین گزارش‌هایی است که بانک‌ها هر ماه به بانک مرکزی ارائه می‌دهند و روی این گزارش‌ها در ادارات مختلف بانک مرکزی فرایندهای مختلفی انجام می‌شود و در نهایت دیتای خام را به اطلاعات قابل استفاده تبدیل می‌کنند.
این مساله فقط برای بانک مرکزی است یا بانک‌ها را هم شامل می‌شود؟
سناب فقط برای بانک مرکزی است اما برای اینکه برای بانک‌ها هم قابل استفاده شود، نام پروژه به «نشتا» تغییر کرد. بر این اساس پروژه جدیدی به نام نشتا برای نظام بانکی تدوین شد. خلاصه عبارت «نظام شفافیت و تمرکز اطلاعات» است، این پروژه قصد دارد به فرایندهای بانک‌ها ورود کند و در واقع همایش IFW نقطه شروع نشتا است و از این به بعد در نزد بانک‌ها نشتا مورد استفاده قرار خواهد گرفت و به تعبیر دیگر سناب یکی از زیرمجموعه‌های نشتا است که در درون بانک مرکزی استفاده می‌شود.
نحوه تعامل سناب و نشتا چگونه است؟
نشتا بیشتر به فرایندها می‌پردازد. بدین معنی که نشتا به بانک‌ها اعلام می‌کند فرایند وام‌دهی آنها باید شامل این ۵ آیتم باشد، به عبارت دیگر یک چهارچوب واحد را برای بانک‌ها اعلام می‌کند تا آن را اجرایی کنند و این در حالی است که بانک‌ها در جزییات آزادی عمل دارند تا بتوانند در بازار رقابت کنند.