از چک الکترونیکی چه می دانید؟

باتوجه به اینکه در رابطه با تاریخ اولین چک نوشته شده اطلاعاتی در دست نیست ،بعضی کارشناسان بر این عقیده‌اند که ممکن است رومی‌ها در حدود 352 سال قبل از میلاد چک را ابداع کرده باشند. حتی اگر این مطلب صحیح باشد ظاهرا این ایده‌ها در آن زمان چندان جایگاه کاربردی نداشته‌اند. 

چک در ایالات متحده، حدود سال 1681 برای اولین بار استفاده شد. وقتی بازرگانان در بوستون زمین خود را در یک سرمایه‌گذاری گرو می‌گذاشتند، دریافتند که می‌توان به جای این‌ کار چک نوشت. اولین چک چاپی مربوط به سال 1763 است که از بانک‌داری بریتانیایی لورنس چایلدز (Lawrence Childs) به‌جای مانده است.

چک الکترونیکی یک ابزار نوین پرداخت متشکل از امنیت، سرعت بوده و دارای فرآیند بازدهی تمام تراکنش‌های الکترونیکی هم‌گون و توام با زیرساخت قانونی گسترش یافته و صحیح است قابلیت جای‌گزینی با چک‌های کاغذی در فرآیندهای تجاری را دارد. اولین بار چک الکترونیکی توسط خزانه‌داری ایالات متحده برای آن‌که پرداخت‌های کلان را در سطح اینترنت بسازند، به‌کار گرفته شد.

مفهوم چک الکترونیکی طی پروژه‌ای از F S T C، شرکت سرویس‌های نوین مالی گسترش داده شده است. این شرکت دارای 100 عضو است که شامل تعدادی از بانک‌های بزرگ، کارپردازان فنی امور مالی، دانش‌گاه‌ها و لابراتوارهای تحقیقاتی است. کار فنی بر روی پروژه چک الکترونیکی در چند مرحله ؛تولید ایده‌های جدید، انجام تحقیقات اولیه، ساخت و تثبیت نمونه‌های اولیه، به قاعده‌ در آوردن خصوصیات برای سیستم آزمایشی و اجرایی سیستم آزمایشی انجام شد.

یک چک الکترونیکی، نسخه الکترونیکی و یا به عبارتی نسخه نمایشی چک کاغذی است.

چک‌های الکترونیکی همان اطلاعاتی را دارند که در چک‌های کاغذی موجود است. و می‌توانند با همان ارزش و چهارچوب قانونی چک‌های کاغذی پایه‌ریزی شوند. همچنین قابلیت پیوند به اطلاعات نامحدود و معاوضه سریع بین سایر بخش‌ها را دارد و می‌توانند در هر تراکنش مشابه چک‌های کاغذی امروزی استفاده شوند. 

چک الکترونیکی به همان روش چک‌های کاغذی عمل می‌کند، نویسنده چک، چک الکترونیکی را به کمک انواع مختلفی از دسـتگاه‌های الکترونیـکی می‌نویسـد و سـپس آن را به وسـیله ترمینـال‌های دریافـت‌کننده به بانک‌های دریافت‌کننده واگذار می‌کند. دریافت‌کننده‌های الکترونیکی، چک الکترونیکی را که نوعی اعتبار رسیده محسوب می‌شود، در قالب سپرده دریافت نموده و سپس آن را به بانک‌های پرداخت‌کننده می‌سپارند. بانک‌های پرداخت‌کننده چک الکترونیکی را تایید نموده و حساب مرتبط با چک را شارژ می‌کنند.

در جریان چک الکترونیکی، تراکنش می‌تواند از جانب بانک‌های دریافت‌کننده  آغاز شود ، تراکنش با ارسال صورت‌حساب و یا یک یادداشت بانکی به پرداخت‌کننده چک، که در سیستم حساب‌های قابل پرداخت مشتری طراحی شده است، آغاز می‌شود.

وقتی زمان پرداخت صورت‌حساب فرا رسید، اطلاعات موجود در صورت‌حساب به وسیله سیستم حساب‌های قابل پرداخت بررسی می‌گردد و سپس داده‌های صورت‌حساب‌ برای آن که یک چک الکترونیکی صادر شود مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

چک الکترونیکی صادرشده شامل مجموعه اطلاعات یک چک، نظیر دریافت‌کننده چک، مبلغ، زمان پرداخت و اطلاعات حساب می‌باشد. برای امضا نمودن چک، پرداخت‌کننده یک رمز را برای گشوده شدن کارت دفترچه چک خود وارد می‌نماید. (مشابه ورود رمز در کارت هوشمند)

این کارت یک جایگاه امن برای کلید امضای خصوصی پرداخت‌کننده است. یک امضای چک الکترونیکی ممکن است به شکل رمز‌نویسی شده، یک کپی از صورت‌حساب چک الکترونیکی را پیوست داشته باشد، بنابراین یک مزاحم نمی‌تواند صورت‌حسابی دیگر را به صورت‌ تقلبی ثبت و ارسال نماید.

قالب‌بندی صورت‌حساب‌ها ثابت نیست ولی می‌تواند از لحاظ طولی، شکل و داده‌های موجود در آن قابل تغییر باشد. بنابراین یک پرداخت‌کننده می‌تواند متن رسیده از دریافت‌کننده را برگشت دهد. این امر دریافت‌کننده را قادر می‌سازد تا اطلاعات موردنیاز جهت پرداخت صحیح را تکمیل نماید.

چک الکترونیکی امضا شده به وسیله email یا تراکنش وب، به یک دریافت‌کننده ارسال می‌شود. دریافت‌کننده صحت امضا پرداخت‌کننده را روی چک الکترونیکی و صورت‌حساب بررسی کرده، اطلاعات صورت‌حساب را استخراج نموده و به حساب‌های قابل وصول ارسال می‌کند، دریافت‌کننده رمز خود را جهت گشودن دفترچه چک الکترونیکی وارد می‌کند.

چک‌های پشت‌نویسی شده به بانک‌های دریافت‌کننده جهت تسویه و قرارگیری در حساب ارسال می‌شوند. فرآیند تسویه می‌تواند به وسیله سیستم‌های نمایش چک الکترونیکی (ECP System) موجود یا دیگر سیستم‌های تسویه و پرداخت انجام شود هر دو بانک دریافت‌کننده و پرداخت‌کننده، امضاهای چک الکترونیکی و پشت‌نویسی‌های به‌کار رفته در دو لایه از سیستم (تایید کلیدهای امضا و حساب بانک پرداخت‌کننده اصلی (صادرکننده چک)) را بررسی می‌کنند.
 
بانک پرداخت‌کننده تحقیق می‌کند که این چک الکترونیکی تکراری نباشد، حساب و هویت پرداخت‌کننده جاری صحیح باشد و سپس چک را به پرداخت‌کننده حساب سپرده درخواست (DDA) ارسال می‌کنند.
در نهایت یک پیام به پرداخت‌کننده ارسال می‌شود که در آن شرح کاملی از روند تراکنش آمده است.

چرا چک‌های الکترونیکی را به کار می‌بریم؟

چک‌های الکترونیکی ویژگی‌های مهمی دارند، آن‌ها خدماتی چون تراکنش‌های بانکی را قادر می‌سازند تا با امنیت کافی در اینترنت به‌کار گرفته شوند.در بستری نامحدود ولی کنترل شده اطلاعات، صحت خود را حفظ می‌کنند.تقلب‌های ایجاد شده روی چک‌ها از بین می‌رود.تایید خودکار محتویات و صحت چک‌ها.خصیصه‌های مرسوم چک‌های معمولی نظیر توقف پرداخت و اصلاح آسان آن و افزایش قابلیت‌های نظیر فعال نمودن تاریخ پرداخت ،تکنولوژی‌ چک‌های الکترونیکی ارتقا نرم‌افزارها و سخت‌افزارها توسط FSTC به‌منظور، کاهش هزینه‌های اولیه (در مقایسه با سایر ابزارهای پرداخت)، به دست آوردن استاندارد صنعتی جهانی، فراهم کردن یک ابزار جهانی برای کاربران، را انجام می دهند.

امروزه چک‌های الکترونیکی بر پایه‌های زبان مشترک فروش خدمات بانکی (FSML).تقویت امضاهای الکترونیکی به‌منظور به‌کار بردن آلگوریتم‌های فعال پرداخت ، امنیت سخت‌افزارهایی نظیر کارت‌های هوشمند، تایید هویت دیجیتالی، فعال نمودن عملیات بانک‌ها و تجارت زیر بنا شده است.

چک الکترونیکی در مقایسه با سایر ابزارهای پرداخت

از آن‌چه تاکنون گفته شد می‌توان به قابلیت‌های چک الکترونیکی در مقایسه با چک‌های کاغذی معمولی پی برد. اما آن‌چه در مقایسه سیستم خدمات کارت با چک الکترونیکی می‌توان گفته می شود؛ این است که، کارت‌ها به وسیله اشخاص حقیقی و در وسعت کسب و کار کوچک‌تری به کار می‌روند تا پرداخت‌ها را در مکان‌های فروش و یا ترمینال‌های نزدیک به مشتریان مقدور سازند. سیستم امنیتی که در اینترنت برای کارت به کار می‌رود می‌تواند در سطح Offline نیز به کار گرفته شود. چک‌های الکترونیکی می‌توانند امنیت پرداخت‌ها را نه تنها در پرداخت‌های جزیی محلی بلکه در سراسر سطح اینترنت برقرار کنند.

برخلاف کارت، چک الکترونیکی می‌تواند برای اشخاص حقوقی مانند وصول پرداخت‌های تجاری به کار گرفته شود. در واقع می‌توان به جای چک‌های معمولی در تجارت از آن استفاده نمود.

به سبب ریسک‌های وابسته به کارت، برخی صادرکنندگان کارت‌ها یک محدودیت روزانه روی مبلغی که می‌تواند در یک کارت شارژ نمود قرار داده‌اند. در حالی که چک‌ الکترونیکی در اختیار مشتری است نه بانک، هم‌چنین هیچ تبصره مشاهبی برای این‌گونه محدودیت‌ها تعریف نشده است.

چک الکترونیکی ، قابل استفاده برای تمام دارندگان حساب، کوچک و بزرگ، است؛ در جایی که سایر راه‌حل‌های پرداخت الکترونیکی با میزان ریسک بالا و یا نامناسب باشند، امن‌ترین ابزار پرداخت فعال تا به امروز به شمار می‌روند.