ساموئل خاچیکیان، پدر سینمای وحشت ایران

به گزارش شبکه خبری بانک و بیمه "بینا" به نقل از ایرنا 

ساموئل خاچیکیان کارگردان، تدوینگر، نویسنده، تهیه کننده و آهنگساز ایرانی در 29 مهر 1302 خورشیدی در تبریز دیده به جهان گشود و بعدها از تاثیرگذارترین و بنام ترین کارگردان ‌های سینمای ایران شد. وی در 1317 خورشیدی در نمایش «سویل» در «تئاتر شیر و خورشید» باغ ملی تبریز به ایفای نقش پرداخت و سپس به نگارش هشت نمایشنامه همت گماشت که غیر از ایران در آمریکا و یونان نیز به اجرا در آمد. رخدادهای سیاسی شکل گرفته در دهه 20 خورشیدی سبب مهاجرت خانواده او به تهران شد.

خاچیکیان نخستین فیلم خود را در 1331خورشیدی با نام «بازگشت» ساخت و این موضوع را می توان نقطه شروع فعالیت سینمایی وی دانست. باید گفت این کارگردان برجسته شخصیت های هنری بسیاری را به سینمای ایران معرفی کرد که هر کدام از بزرگان و چهره های مطرح این صنعت در روزگار خویش شدند.

او را باید یک فیلمساز نوآور و تحول گرا تلقی کرد که زمینه ساز تهیه و تولید فیلم های جنایی در کشور شد، به همین دلیل از خاچیکیان به عنوان پایه گذار سینمای وحشت و جنایی و هیچکاک ایران یاد می کنند. او عناصر تکنیکی را برای سینما به‌کار برد و با دکوپاژ بر سر صحنه فیلمبرداری حضور می یافت. همچنین وی نخستین پیش‌پرده تاریخ سینمای ایران را برای فیلم «دختری از شیراز» استفاده کرد. خاچیکیان از نظر فنی دستاوردهای تازه ای برای این صنعت به ارمغان آورد و شاید دلیل وجود آثار پر فروش در میان فیلم هایش را باید در استعداد و هنر ذاتی اش جست وجو کرد.

ساموئل خاچیکیان توانست در هنگامه ای که سینمای ایران به برخی کاستی های فنی و محتوایی دچار بود با آثار نوین خویش برای مخاطب ایرانی، سلیقه بسازد و برای فعالان این صنعت استاندارد تازه‌ای معرفی کند. او را باید در زمره افرادی دانست که به درک و آگاهی مطلق از مفهوم نقش و وظیفه کارگردان دست یافت. به همین دلیل باید خاچیکیان را به عنوان یک مولف در نظر گرفت که به تهیه و تولید آثاری مهم روی آورد که هرکدام نقطه عطفی در تاریخ سینمای ایران به شمار می روند.

از میان آثار خاچیکیان می توان از چهار فیلم «چهارراه حوادث، طوفان در شهر ما، دلهره و ضربت» به عنوان اثرهای کلیدی این کارگردان و آثار محبوب خود او یاد کرد که هر کدام روایتی متفاوت از هنر وی را به نمایش گذاشتند.

فیلم «چهارراه حوادث» ساخته 1331 خورشیدی ملودرامی با مایه‌های جنایی و سرشار از سکانس‌های خلاقانه به شمار می رود که برخی این فیلم را یک حرکت مثبت و امیدبخش در تاریخ سینمای ایران عنوان کرده اند.

همچین فیلم «طوفان در شهر ما» ساخته 1337 خورشیدی نخستین فیلم کامل این کارگردان است اما فیلم های «دلهره و ضربت» که به ترتیب در سال های 1341 و 1343 خورشیدی تهیه شده اند در زمره مشهورترین فیلم‌های این هنرمند محسوب می شوند که دارای ساختار کلاسیک‌تری هستند و در آفرینش ترس و خلق دلهره؛ تاثیر شگرفی بر مخاطب گذاشته اند. به همین دلیل خاچیکیان را استاد دلهره و وحشت لقب دادند.

یکی از رکن های مهم در فیلم های دلهره و ترس، موسیقی به شمار می رود که خاچیکیان با شناخت و اشرافی که به این مقوله داشت، توانست از عنصر موسیقی به درستی در آثار خویش بهره ببرد.

فیلم «یک قدم تا مرگ» این هنرمند در زمان گشایش سینما حافظ در1340 خورشیدی با حضور برخی از نویسندگان، منقدان هنری و خبرنگاران به نمایش درآمد. این فیلم در نظرسنجی مطبوعاتی به عنوان بهترین فیلم سینمایی آن سال انتخاب شد.

«ابوالحسن تهامی نژاد» صداپیشه و مترجم درباره خاچیکیان گفته است: «خاچیکیان شخصیتی بسیار بارز داشت و در میان همکاران و هم نسلان خود چهره‌ای متفاوت بود. او در فیلمنامه‌نویسی و کارگردانی به شدت فرم‌گرا بود و فیلمی را که می‌ساخت در فرم‌های خودش تعریف می‌کرد، به خصوص در آن زمان که در سینمای ایران کسی به فرم توجه نمی‌کرد.»

همچنین «منوچهر اسماعیلی» گوینده و صداپیشه درباره او می گوید: «ساموئل بزرگترین تحفه‌ای که به سینما عرضه کرد، دلهره و ترس بود و آن گونه که دوست داشت فیلم می‌ساخت و به شرایط سینمای عامه‌پسند آن دوره کار نداشت.»

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در دهه 60 خورشیدی، خاچیکیان از جمله کارگردانان نسل قدیم بود که به فعالیت فیلم سازی خود ادامه داد و توانست در این برهه نیز آثار ارزشمندی از خویش بر جای بگذارد. در آن زمان سینمای ایران تحت تاثیر شرایط جنگ تحمیلی بود و بیشتر آثار سینمایی در این ژانر تهیه می شد.

بدین شکل این کارگردان نیز در این زمینه به تهیه یک اثر جنگی پرداخت و فیلم «عقاب ها» از مهمترین فیلم های جنگی سینمای ایران را با موضوع شجاعت و از خودگذشتگی خلبان های ایرانی در دوران دفاع مقدس ساخت و بدین شکل افراد زیادی را به سالن های سینما کشاند و اینگونه در اکران نخست خویش به آمار 2 میلیون مخاطب در تهران دست یافت که این مهم را باید در چگونگی روایت پردازی خاچیکیان پیدا کرد.

وی جوایزی همچون بهترین کارگردانی در «نخستین جشنواره فیلم های ایران» با عنوان «گلریزان» برای فیلم «چهارراه حوادث» را کسب کرد. همچنین او با حضور در هشتمین دوره جشنواره فیلم برلین در 1958 میلادی توانست برای فیلم «شب نشینی در جهنم» نامزد دریافت جایزه «خرس طلایی» شود. جایزه نخستین دوره جشنواره بین المللی فیلم تاشکند در 1348خورشیدی برای کارگردانی فیلم «ببر مازندران» نیز از جمله جوایز کسب شده این کارگردان ایرانی به شمار می رود.

آخرین اثر این کارگردان به نام «بلوف» در 1372 خورشیدی با بازی خسرو شکیبایی به روی پرده سینما رفت. او که در طول سالیان فعالیت خدمات شایان توجهی به سینمای ایران کرد، در سال های پایانی عمر خویش از بیماری آلزایمر رنج برد.

سرانجام ساموئل خاچیکیان در 30 مهر 1380 خورشیدی در 78سالگی در تهران دیده از جهان فرو بست و در آرامستان بوراستان در جاده خراسان تهران به‌خاک سپرده شد.

پژوهشم**2002**9131