زنان سرپرست خانوار و ضرورت یک چتر حمایتی

به گزارش شبکه خبری بانک و بیمه "بینا" به نقل از ایرنا 

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، عواملی همچون طلاق، فوت و اعتیاد همسران در پیدایش و رشد پدیده زن سرپرست خانوار دخیل هستند.
مهمترین موضوع در مورد این گروه از زنان مسئله فقر است که ناشی از درآمد کم و یا فقدان درآمد زنان سرپرست خانوار است. بعلاوه، پایین بودن سطح آگاهی، مسائل و مشکلات اقتصادی و حمایت های ضعیف اجتماعی به ویژه در خصوص بیمه زنان سرپرست خانوار آنها را بیش از دیگران در معرض آسیب های اجتماعی قرار داده است. در واقع، بیشتر زنان سرپرست خانوار در کشور از سطح تحصیلات و مهارت های فنی پایینی برخوردارند.

** آمار افزایشی تعداد زنان سرپرست خانوار کشور
بر اساس آمارهای سال 1395، از مجموع 21 میلیون خانوار کشور، 3 میلیون خانوار زنان سرپرست هستند. در مقایسه با گذشته تعداد خانوارهای سرپرست زن، دارای رشد 6/ 86 درصدی بوده است. نسبت زنان سرپرست خانوار نسبت به کل خانوارها در سال 85 رقم 5/ 9 درصد بوده که این رقم تا سال 1395 به میزان 7/ 12 درصد رسید که بر این اساس مشاهده می‌شود، طی سه دوره سرشماری عمومی نفوس و مسکن، تعداد خانوارهای دارای سرپرست زن در حال افزایش بوده است.
با توجه به روند افزایشی این پدیده می توان گفت که در حال حاضر این رقم بیشتر نیز شده است. در واقع بر پایه آمارها، سالیانه 60 هزار تن به آمار زنان سرپرست خانواده افزوده می شود و این امر آسیب های جدی را برای آنان به وجود می آورد.

** فقر اقتصادی و فقدان اشتغال
همواره مشکل فقر در خانواده های زن سرپرست، بیشتر از خانواده های با سرپرست مرد بوده است. این امر ریشه در مشکلات مربوط به اشتغال این گروه از زنان دارد. عدم اشتغال آنان منجر به ناتوانی در تأمین نیازهای معیشتی و در نتیجه فقر می شود. عامل فقر اقتصادی، تأثیر مستقیم و غیرمستقیم خود را بر وضعیت فرهنگی، اجتماعی خانواده بر جای می گذارد. در واقع بسیاری از این زنان، از فقدان یک چتر حمایتی و تأمین مالی و اجتماعی رنج می برند.
ایجاد اشتغال و توانمند سازی زنان از بُعد اقتصادی می تواند به عنوان مهمترین اقدام ها برای زنان سرپرست خانوار باشد. دولت 2 هزار و 300 میلیارد ریال در بودجه سال 97 برای بیمه زنان سرپرست خانوار پیش بینی کرده است. همچنین برای حمایت از زنان سرپرست خانوار ستاد ویژه ای با حضور دستگاههای اجرایی تشکیل شده و تاکنون نیز اقدام های مطلوبی از سوی آنها در این زمینه صورت گرفته است.
با این حال به نظر می رسد که حمایت هایی که دولت بر پایه قوانین بودجه سالیانه از زنان سرپرست خانوار دارد کافی نبوده و همین عاملی برای اشتغال اجباری برای آنان می شود. دولت باید متناسب با نیاز این زنان و مشاغل مورد نیاز جامعه، مهارت های شغلی لازم را به آنها آموزش دهد. حمایت از زنان سرپرست خانوار خوداشتغال، اعطای تسهیلات ارزان ‌قیمت به آنان و فراهم آوردن شرایط ورود این زنان به چرخه اقتصادی از اهمیت بسیاری برخوردار است و ایجاد بسته های حمایتی می تواند راهی برای کمک به این قشر باشد.

** فقدان رویکرد واحد و یکپارچه
در برنامه ششم توسعه، طرح توانمند‌سازی زنان سرپرست خانوار به عنوان طرح جامع در جهت کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی تهیه شده است. البته در این زمینه دستگاه‌های متولی امر اقدام هایی را انجام داده‌اند که از هماهنگی و انسجام کافی برخوردار نبوده و به علت نبود رویکرد واحد و یکپارچه نسبت به توانمندسازی این گروه موجب بروز برخی ناهماهنگی‌ها شده است.
زنان سرپرست خانوار نیاز به حمایت دارند و نباید در جامعه رها شوند، در کشورهای مختلف دنیا برای توانمندسازی این زنان سرمایه‌گذاری می‌کنند و از ظرفیت آنها برای اقتصاد کلان کشور بهره می گیرند. به عنوان مثال در کشور سوئد اینگونه زنان در چتر حمایتی بیمه ها قرار می گیرند و بدین وسیله مشکل های آنان را برطرف می کنند. ایران نیز می تواند با بهره گیری از تجربه های آنها بیمه های اجتماعی را فعال کند و زنان سرپرست خانوار را حمایت کند.

** زنان سرپرست خانوار در معرض آسیب های اجتماعی
نبود پوشش حمایتی مناسب از این زنان، زمینه ابتلای برخی از آنها را به انواع بیماری های روانی همچون افسردگی ایجاد کرده است که این موضوع در تربیت فرزندانشان نیز اثر مستقیمی دارد. همچنین افزایش زنان سرپرست خانوار بدون حمایت لازم از آنها، می تواند سبب گسترش زنان معتاد و رشد آمار زنان کارتن خواب شود. بعلاوه، بزهکاری، فروش مواد مخدر و ... از آسیب های قابل توجه درباره این زنان است. شیوع زنان مطلقه جوان و نگاه منفی جامعه به ازدواج زنان سرپرست خانوار به هر دلیلی، نبود حمایت های مادی از این قشر، فقدان اشتغال زایی و کارآفرینی موثر در این ارتباط در کنار ضعف فعالیت های فرهنگی و برنامه ریزی های ناقص موجب تشدید و رشد سریع آمار آسیب های اجتماعی در بخش زنان سرپرست خانوار می شود.

** موانع حمایت از زنان سرپرست خانوار
هر چند در بسیاری از کشورها قوانینی برای حمایت از زنان به تصویب رسیده است اما وجود موانع سیستماتیک، فرهنگی، اجتماعی و ساختاری سبب می شود تا اثرگذاری برنامه های حمایتی از زنان سرپرست خانوار کمرنگ باشد و در نتیجه آن فقر و مشکل های دیگر برای این قشر تشدید شود.
در ایران نیز در بخش های مختلف قوانین خوبی در حمایت از زنان بی سرپرست و یا سرپرست خانوار وجود دارد اما همچنان چالش ها و موانع فرهنگی- اجتماعی باعث شده اند تا اثرگذاری اجرای این قوانین به حداقل اثر ممکن کاهش پیدا کند. به دلیل گسترده بودن مشکلات این قشر، آمار بالای آسیب ها و کمبود نیروهای متخصص در حوزه تصمیم گیری و اجرا اقدام های عملی اندکی در جهت حمایت از این قشر صورت گرفته است و در نتیجه بازخورد این روند به شکل بازتولید آسیب های اجتماعی نمایان می شود.
بنابراین تقویت قوانین مربوط به زنان سرپرست خانوار، اتخاذ سیاست ها و برنامه های حمایتی در راستای توانمندسازی و افزایش ظرفیت این افراد می تواند به کاهش مشکل های آنها بیانجامد.
فقدان آموزش و نداشتن مهارت کسب و کار در میان زنان سرپرست خانوار آنان را به طرف مشاغل کاذب سوق می‌دهد و به همین علت این قشر، مشمول هیچ نوع حمایتی نخواهند شد و اگر هم این مساله صورت بگیرد در قالب ارتباط‌های فردی است. نبود حمایت و رهاسازی این زنان آسیب های فردی و اجتماعی زیادی به بدنه جامعه وارد می سازد که در مواردی قابل جبران نیست.
خانواده ها، سازمان ها و نهادهای دولتی و غیردولتی می توانند در بحث حمایت های مادی، فرهنگی و اشتغالزایی زمینه های مناسب برای توانمندی زنان سرپرست خانوار را به وجود آورند و عاملی موثر در پیشگیری و مقابله با آسیب های اجتماعی زنان باشند. تشکیل بانک های اطلاعاتی برای آسیب شناسی این زنان نسبت به محل سکونت و سن آنها، برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های لازم نیز می تواند در جهت توانمندسازی های اجتماعی این زنان گامی موثر باشد.
پژوهشم**س-م**1552