تولید واکسن سرطان؛ واقعیت یا پندار؟

در این گزارش که در شماره چهارشنبه 24 شهریور 1395 هجری خورشیدی به قلم بیتا مهدوی منتشر شد، می خوانیم: بررسی های انجام شده از سوی اداره سرطان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حاکی است که هر سال حدود 50 هزار نفر بر اثر ابتلا به سرطان در کشورمان جان خود را از دست می دهند و نیز حداقل 300 هزار ایرانی در5 سال گذشته به این بیماری مبتلا شده اند.‏بسیاری از مردم با شنیدن نام سرطان به علت مزمن بودن این بیماری و عوارض درمان و هزینه هنگفت آن، نگران می شوند و این در حالی است که آمار مبتلایان به سرطان به دلیل افزایش امید به زندگی و سالمند شدن جمعیت کشورها، در دنیا رو به افزایش است. ‏
آمار بالای ابتلا به سرطان درایران باعث شده است که گهگاه اخباری در مورد شیوه های نوین مداوای آن، در رسانه ها پخش شود که نه فقط پایه علمی درستی ندارد، بلکه باعث تشویش و نگرانی بیماران هم می شود، تا آنجا که متاسفانه بسیاری از بیماران باشنیدن این اخبار، روند درمان خود را ناتمام می گذارند و سلامت شان را به خطر می اندازند.کارشناسان معتقدند، کم تحرکی، آلودگی های محیط زیست، مصرف برخی از غذاهای با انرژی بالا مانند گوشت قرمز واستعمال دخانیات، باعث افزایش شیوع بیماری سرطان می شود گفتنی است که حدود یک سوم از کل سرطان های دنیا با حفظ وزن مطلوب، تغذیه صحیح و نکشیدن سیگار قابل پیشگیری است.‏
** تولید واکسن ضد سرطان ‏
یکی از خبرگزاری ها در مورد واکسن ضد سرطان چندی پیش خبری را منتشر کرد که جامعه پزشکی را در بهت و حیرت فرو برد. چرا که ادعا شده بودتحقیقات در مورد واکسن ضد سرطان موفقیت آمیز بوده ،ولی حمایت های مالی کمی از این طرح شده است.‏
در این خبر با تاکید بر این که ایده اصلی طرح تولید واکسن سرطان 15 سال پیش مطرح شده، به نقل از تولید کننده آن ،آمده است: ما سرطان را بیماری نمی دانیم، بلکه نوعی پایان زندگی است که اگر فرد به طور مثال براثر عفونت ریوی، سکته، سنگ کلیه و مشکلات قلبی و عروقی فوت نکند، در نهایت ممکن است علت مرگ او سرطان باشد. ‏
این محقق ایرانی می افزاید: زمانی که سیگنال های کافی به سلول های سرطانی بنیادی برسد، این سلول ها رشد می کند و تعادل سلول های نرمال بنیادی و سرطانی به هم می خورد از این رو تومور ایجاد می شود و بر همین اساس ما از سال ها پیش با همین تئوری، پروژه ملی تولید واکسن سرطان را آغاز کرده ایم.‏وی می گوید: در زمان آغاز این تئوری از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درخواست حمایت های مالی کردیم و آنان جواب دادند که پول ندارند. تمامی مدارک هم در این زمینه موجود است، چندین بارهم به مسئولان نامه نوشتیم و برخی گفتند که این طرح، خیلی جدید است و نمی تواننند از آن حمایت کنند.‏
وی همچنین یادآوری می کند: هدف نهایی ما عملیاتی شدن تولید واکسن برای انسان است که البته باید بی خطر و مؤثر بودنش ثابت شود. موضوع بی خطر بودن این واکسن برای انسان مسأله ای زمان بر است و حداقل 10 سال به طول می انجامد که ثابت شود عوارض جانبی ندارد و یا بیماری جدیدی بر اثر تزریق این واکسن ایجاد نمی شود. این واکسن در نمونه های حیوانی انجام شده و نتیجه بخش بوده است، به طوری که از 12 واکسن که طی 9 ماه گذشته کار کرده ایم در 7 مورد سبب بهبود صددرصد حیوانات شده و در 3 مورد به صورت 50 درصدی عمل کرده است.
با این حال متأسفانه هیچکس تاکنون از این طرح حمایت نکرده است و برخی از هزینه های طرح را خودم متحمل شده ام، حدود 12 سال پیش برای این طرح 4 میلیارد تومان از مسئولان وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی پول درخواست کردیم که فقط پس از 3 ماه توانستیم 400 میلیون تومان دریافت کنیم که این بودجه فقط برای 10 درصد پروژه کفایت می کرد. وی با تأکید بر اینکه حمایت های جدی برای اجرایی شدن طرح تولید واکسن سرطان در کشور ضرورت دارد، خاطرنشان کرده است: موضوع کمک های مردمی نیز باید در این زمینه نهادینه شود و دولت هم کمک های بیشتری به تحقیقات اختصاص دهد.‏
** انتشار خبرهای پزشکی
دکترایرج حریرچی ـ سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از انتشار غیر حرفه ای خبر تولید دارو وواکسن سرطان گلایه کرده ودر مصاحبه با پایگاه خبر رسانی این وزارتخانه (وبدا)، گفته است خبر تولید واکسن های جدید باید از طریق مراجع ذی صلاح و با پشتوانه علمی باشد واز اینرو اعلام تولید واکسن و داروی سرطان از سوی شرکت های تولیدکننده نمی تواند مبنای درستی برای انتشار در رسانه ها محسوب شود.‏
وی با بیان این مطلب که دارو و واکسن های تولیدی به وسیله شرکت های مختلف، باید برای تایید مورد کارآزمایی های چندمرحله ای بالینی به وسیله سازمان غذا و دارو قرار گیرد، می گوید: اعلام این گونه خبرها نیاز به پشتوانه های علمی دارد و فقط از طریق مراجع ذی صلاح سندیت پیدا می کند.
دکتر حریرچی با گلایه از برخی رسانه ها می افزاید: متاسفانه برخی از آن ها در مورد انتشار این گونه اخبار کم توجهی می کنند و به انتشارغیرحرفه ای آن ها می پردازند.سخنگوی وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی با اشاره به چند نمونه از این اخبار یاد آوری می کند: در سال های گذشته در مواردی خبر تولید یک دارو برای اولین بار در کشور منتشر شده که از چندین سال قبل در کشور تولید و توزیع می شده است. انتشارخبر تولید داروی جدید برای درمان یک بیماری صعب العلاج در کشور، سیل بیماران مبتلا را با امید به درمان به بیمارستان ها می کشاند.
وی از اصحاب رسانه می خواهد تا در انتشار اخبار مرتبط با دارو و واکسن، به منابع موثق توجه داشته باشند و در این مورد به صورت حرفه ای عمل کنند.
** ناشناخته بودن ریسک ها ‏
دکتر علی یعقوبی جویباری ـ متخصص کلینیکال انکولوژی در مورد انتشار خبر تولید داروهای ضد سرطان به گزارشگر روز نامه اطلاعات می گوید: سرطان یکی ازبیماری های چند علتی است که پیچیدگی های خاص خود را دارد امروزه به دلیل هزینه های درمانی سرسام آور، بسیاری از جوامع پیشرفته درصدد کشف راه هایی هستند که بتوانند از بروز بیماری سرطان پیشگیری کنند و یا آن را در مراحل اولیه، تشخیص دهند. ‏
وی با بیان این مطلب که شناخت ریسک فاکتورهای ایجاد کننده بیماری سرطان اهمیت زیادی دارد، می افزاید: زمانی که این ریسک فاکتورها مشخص شوند می توانیم با جلوگیری از مواجهه افراد با این عوامل. وقوع موارد ابتلاء به این بیماری را کاهش دهیم.‏
به اعتقاد این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، ریسک فاکتور های سرطان آنقدر متفاوت و متعدد است که نمی توان یک عامل را برای آن ذکر کرد است و به راحتی جلوی آن را گرفت. به عنوان مثال در مورد سرطان سینه خانم ها، تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده و این در حالی است که فقط20 درصد از عوامل سرطان را مشخص شده اند و چون ریسک فاکتورهای سرطان شناخته نشده اند نمی توانیم از این بیماری پیشگیری کنیم.
وی یاد آوری می کند: ریسک فاکتورها وجنبه های گوناگون سرطان هنوز ناشناخته است، از این رو نمی توان برای آن واکسنی تهیه کرد. و عجیب تر از همه این ادعا است که ما واکسنی برای پیشگیری ازهمه سرطان ها را تولیدکرده ایم!‏
بررسی های اخیر در مورد سرطان دهانه رحم حاکی است که این بیماری با ویروسی به نام ‏‎ HPVدر ارتباط است وچون این ویروس شناخته شده است، می توان از ابتلا مردم به این سرطان پیشگیری کرد.‏
گفتنی است که سرطان دهانه رحم، بیماری شایعی نیست و از 90 هزار نفری که طی سال به انواع سرطان ها مبتلا می شوند،400 تا 500 نفر شان را مبتلایان به سرطان دهانه رحم تشکیل می دهند که چون عامل آن شناخته شده، واکسن هایی هم برای این ویروس خاص تهیه شده است تا افراد کمتری به این بیماری مبتلا شوند.‏
** مستند بودن اخبار علمی ‏
دکتر یعقوبی با اشاره به این مطلب که کشفیات پزشکی باید پایه های علمی و مستند داشته باشد، می گوید: درمان سرطان به علت صعب العلاج بودن آن از جذابیت های زیادی بر خوردار است و از این رو رسانه ها بدون اینکه از صحت و سقم اخبار آن مطمئن شوند آن ها را منتشر می کنند. در حالی که این گونه خبر ها چون با سلامت بیماران در ارتباط است، حساسیت های زیادی دارد و به همین دلیل باید با احتیاط منتشر شود. بعد از انتشار خبر تولید واکسن ضدسرطان، متاسفانه ما در کلینیک های درمانی با بیمارانی مواجه هستیم که می خواهند این واکسن راتهیه کنند، در حالی که سرطان یک بیماری بسیار پیچیده با عوامل مداخله گر زیاد است و چون بسیاری از ریسک فاکتورهای آن هنوز شناخته نشده، چگونگی تهیه واکسن برای این بیماری هم گنگ و مبهم است.
وی می افزاید: علیرغم همه یافته هایی که در مورد بیماری سرطان در دست است، واقعیت این است که در حال حاضر فقط می توان از 20 تا 30 درصد از بروز سرطان ها پیشگیری کرد و وظیفه رسانه های گروهی هم این است که از انتشار اخباری که تایید نشده است، خودداری کنند.‏این متخصص کلینیکال انکولوژی با بیان این مطلب که برای تشخیص زودرس سرطان، باید به مردم آگاهی های لازم را داد یادآوری می کند صدا و سیما و دیگر رسانه ها به جای بزرگ کردن نتیجه تحقیقاتی که به اثبات نرسیده است، بهتر است سطح دانش عمومی افراد را نسبت به بیماری سرطان بالا ببرد، زیرا اگرسرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود، درمان آن راحت تر است. ‏
وی می گوید: کشف واکسن برای پیشگیری و یا درمان سرطان برای بسیاری از افراد جامعه جذابیت دارد و اینکه با یک قرص،آمپول یا واکسن می توان از ابتلا به سرطان پیشگیری کرد، تیترجذابی است. ولی متاسفانه اگر این خبر پایه علمی نداشته باشد. روند درمان بیماران را به مخاطره می اندازد. از این رو رسانه های تصویری و نوشتاری باید در مورد اطلاعات پزشکی که به مردم می دهند، مسئولیت پذیر باشند و هر اطلاعاتی راکه به دستشان می رسد، چاپ نکنند. زیرا داروهای سرطان تا به بازار تجاری برسند، چندین سال طول می کشد و در صورتی که اثربخشی نداشته باشد، حذف می شوند، از اینرو نمی توان به سادگی و بدون تحقیقات، بر ادعایی را پذیرفت.‏
دکـتر یعــقوبی می افزاید: در مورد سرطان،مهـم ترین اصل تشـخیص زود رس است این رو افراد باید علایم هشدار دهنده را بشناسند. در حال حاضر برنامه جامع سرطان اهمیت زیادی دارد و این در حالی است که سرطان سینه که خیلی در کشورمان شایع است، اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود با جراحی درمان می شود، ولی اگر سرطان در بدن پخش شود، بیمار تا روزی که زنده است باید داروهای شیمی درمانی بگیرد. در حال حاضر هم روند داروهای شیمی درمانی به سمت داروهای هدفمند می رود .
** راه های درمان سرطان
دکتر یعقوبی در پاسخ به این پرسش که چه راه های برای درمان سرطان وجود دارد، یاد آوری می کند: ما برای درمان سرطان 3 راهکار داریم که عبارتند از جراحی، پرتو درمانی یا رادیو تراپی و شیمی درمانی که خوشبختانه درحال حاضر نظر بهترین امکانات درمانی در کشور وجود دارد. البته ممکن است از نظر تولید دارو محدودیت های داشته باشیم، ولی از نظردر دسترس بودن دارو محدودیتی نداریم وبه آخرین تکنولوژی های جراحی وبهترین دستگاه های رادیوتراپی دسترسی داریم. در کشورهای پیشرفته هم دقیقا ازاین راهکارهای درمانی استفاده می کنند و از اینرو نیازی به اعزام بیماران سرطانی به خارج از کشور وجود ندارد. درمان های دارویی سرطان هم متفاوت است وبرای آن ازهورمون درمانی گرفته تا درمان های پیشرفته مانند تارگو تراپی هم استفاده می شود.
** عوارض روانی خبرهای نادرست علمی ‏
دکتر هرایر دانلیان ـ روانشناس در مورد انتشار خبر تولید واکسن سرطان دررسانه های گروهی، به گزارشگر روزنامه اطلاعات می گوید: یکی از ویژگی های مهم روان انسان، ثبات آن است به این معنی که روان نمی خواهد تغییر کند و خواهان ثبات است، زیرا ثبات باعث ذخیره انرژی روانی برای شرکت در فعالیت های گوناگون زندگی می شود.وی با بیان این مطلب که روان انسان نیاز به غافل گیر شدن ندارد و از غافلگیری بیزار است، می افزاید: گذشتگان ما به پیش بینی براساس واقعیات نیازداشتند زیرا این پیش بینی گاهی به قیمت زندگی شان تمام می شد.همه اینها نشان دهنده این است که روان نیازمند یک امنیت است و دوست ندارد برای چیزی انرژی بگذارد که ثبات ندارد.‏این روانشناس یاد آوری می کند: کودکان ،روانی محتاط دارند، زیرا ریسک پذیری رابعدها می آموزند. انسان ها یا ریسک پذیر هستند یامحتاط، که تعداد افراد محتاط بیشتر است، چون روان به ثبات نیاز دارد ومی خواهد مسائلش قابل پیش بینی باشد ودوست دارد این وضعیت را حفظ و انرژی روانی خود را برای تغییراتی بگذارد که مطمئن است اتفاق می افتد. حالا تصور کنید به یک نفر خبر خوب می دهید که خودش بارها درآن مورد شکست خورده است حال اگر بخواهد به این خبر خوب اطمینان کندو انرژی روانی روی آن بگذارد و این اتفاق نیفتد، ناگهان غافلگیری روی می دهد و فرد دچارآسیب های زیادی می شود. شخص ممکن است این آسیب را یکباره بپذیرد و حالش بد شود و یا انکارش کند که بعدها شرایط روانی بدتری را تجربه خواهد کرد. ‏
دکتر دانلیان می گوید: وقتی رسانه ها خبری را با عنوان تولید واکسن سرطان منتشر می کنند، بیماران سرطانی به عنوان یک امیدواری به آن خبر می نگرند و سرمایه های روانی زیادی روی آن می گذارند، اما بعد که متوجه می شوند خبر پایه علمی درستی نداشته است، به مرحله نا امیدی می رسند ودیگر انرژی روانی کافی برای درمان ندارند، زیرا انرژی روانی انسان محدود است و اگر آن را روی مسائلی که منجر به ناکامی شده است سرمایه گذاری کند، نمی تواند برای دیگر مسائل زندگی اش به سرمایه گذاری بپردازد. درست مانند آدمی که فکرش درگیراست و نمی تواند غذا بخورد، در این حالت بدن نیاز به غذا دارد، ولی روان، انرژی خوردن را از دست داده است. به هر حال، در مورد انتشار خبر تولید واکسن ضد سرطان مساله مرگ و زندگی بیمار مطرح است. بیمار سرطانی روی خبر یاد شده از نظر روانی سرمایه گذاری می کند و خودش را رها می سازد، او از خبر یاد شده اطمینان حاصل می کند و از اینروانرژی روانی خیلی زیادی روی آن می گذارد، اما بعدها که متوجه کذب خبر می شود، تمامی انرژی های روانی اش از میان می رود که ما به آن افسردگی می گوئیم.
دکتر دانلیان می افزاید: اگرامید وانرژی مثبت روانی روی مساله ای زیاد سرمایه گذاری شود و ناگهان از میان برود،چون تبدیل به واقعیت نمی شود، بر می گردد و به افسردگی تبدیل می شود و آمادگی اختلال های دیگری را هم دارد. ‏وی با بیان این مطلب که مردم بیشتر مضطرب هستند تا افسرده، یاد آوری می کند: اضطراب و افسردگی دو روی یک سکه است و بسیاری از هموطنان ما، تجربه اضطرابی دارند، چون اضطراب در فضاهای سیاسی و اجتماعی ما خیلی زیاد است و تغییرا ت عجیب و غریبی در آنها روی می دهد.
همین که گفته می شود اینقدر اختلاس شده است، در ناخود آگاه مردم کسی که مسئول این اختلاف ها بوده است، قابل اعتماد نیست وقتی نمی توان به کسی اطمینان کرد و چنین فرایندی در ذهن انسان به وجود آید، بسیاری از افراد جامعه افسرده می شوند، چون مدام تغییر را تجربه می کنند و زمانی که این روند طولانی می شود، کرختی ایجاد می کند و باعث افسردگی می شود. به هرحال مردم نباید به خبرهای پزشکی که پایه و اساس علمی ندارد، اعتماد کنند. ‏
*منبع: روزنامه اطلاعات
**گروه اطلاع رسانی**9368**9131