بن‌بست در توافق تجاری

به باور تحلیلگران اختلافات بین دو طرف به اندازه‌ای هست که سبب شود مذاکرات کنونی به بن‌بست برسد. از ماه‌ها پیش تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا به اقتصاد دو کشور و جهان لطمه وارد کرده و اکنون شرکت‌ها صرفا با توافق‌های کلامی بین ترامپ و رئیس‌جمهوری چین از آینده مطمئن نمی‌شوند. تاکنون واکنش چین به تعرفه‌های اعمال شده بر کالاهای صادراتی این کشور، اقدامات تلافی‌جویانه بوده، البته آمریکا محدودیت‌های متعددی برای چین در نظر گرفته است. کارشناسان معتقدند اگر دو طرف بتوانند به یک توافق محدود دست پیدا کنند، بر شدت تنش‌ها افزوده نمی‌شود و تعرفه‌های کنونی ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها باقی بماند. از سوی دیگر در این حالت شرکت‌های بین‌المللی تلاش خواهند کرد از میزان وابستگی خود به زنجیره عرضه چین بکاهند. رئیس مرکز مطالعات چین در دانشگاه پنسیلوانیا می‌گوید: «تا وقتی ریسک وجود دارد، وابستگی به زنجیره عرضه چین منطقی نیست. به نظر می‌رسد برخی مدیران شرکت‌های آمریکایی و اروپایی به این نتیجه رسیده‌اند که تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا قابل رفع نیستند و اگر شدت نیابند در سطوح کنونی باقی خواهند ماند.»

حفظ تعرفه‌ها در سطوح کنونی، بهترین راه‌حل دوم برای چین و آمریکاست. البته بهتر است تعرفه‌ها حذف شود، اما تحقق این امر بسیار بعید به نظر می‌رسد. آمریکایی‌ها خواهان تغییرات بنیادی در سیاست‌های تجاری چین هستند و در مقابل دولت چین بارها اعلام کرده منافع ملی خود را زیر پا نخواهد گذاشت. در واقع چین خواستار لغو تمامی تعرفه‌هاست و حاضر نیست مدل اقتصادی خود یعنی کمک به شرکت‌های دولتی و خصوصی را کنار بگذارد زیرا این سیاست به خارج شدن صدها میلیون نفر از فقر طی سال‌های اخیر منجر شده و چین را به دومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل کرده است. از دید چین، توافق اخیر بین ترامپ و رئیس‌جمهوری چین یک موفقیت کوتاه‌مدت است. ترامپ طبق این توافق اعمال تعرفه بر ۳۰۰ میلیارد دلار دیگر از کالاهای صادرات چین به آمریکا را به تعویق انداخته است. همچنین از محدودیت‌های اعمال شده بر فعالیت شرکت هوآوی کاسته شده است و نکته مهم‌تر اینکه چین بدون قبول تغییرات مورد نظر آمریکا، این کشور را متقاعد کرده به میز مذاکره تجاری بازگردد. اعمال تعرفه برای کالاهای چینی سبب شده بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده کالا از چین خارج شوند و به دیگر کشورها از جمله ویتنام بروند. به همین دلیل واردات آمریکا از ویتنام امسال افزایش یافته است.

افق وضعیت مبهم کنونی مشخص نیست و شاهد تغییراتی در زنجیره عرضه در آسیا هستیم: از یکسو شرکت‌های آمریکایی عملیات‌های خود را به خارج از چین منتقل کرده‌اند و از سوی دیگر چین در حال یافتن بازارهای جدید برای صادرات خود است. چین برای مدت‌های طولانی مرکز تولید کارخانه‌ای جهان باقی خواهد ماند، زیرا زنجیره عرضه آن بسیار گسترده و نیروی کار آن آموزش‌دیده هستند. حتی شرکت‌هایی که بخش پایانی تولید محصولات خود را از چین خارج می‌کنند، همچنان در حال خرید مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای از چین هستند و به ویژه این وضعیت در بخش محصولات الکترونیک مشاهده می‌شود، زیرا چین در این بخش تخصص بالایی دارد.

تغییر کلی یک زنجیره عرضه، کاری بسیار دشوار و زمانبر است که گاه سال‌ها و حتی چند دهه طول می‌کشد. ترامپ با وضعیتی گیج‌کننده مواجه است: او چندی پیش نسبت به افزایش واردات کالا از ویتنام ابراز نگرانی کرد و گفت اگر احساس شود شرکت‌ها وانمود می‌کنند خارج از چین به تولید کالا مشغولند، در حالی که قطعات ساخت چین در محصولات خود به کار می‌برند، فعالیت‌هایشان مورد بررسی قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر چین ابزارهای مختلفی برای اعمال فشار بر ترامپ دارد. کاستن از واردات محصولات کشاورزی یک ابزار موثر است. البته این به آن معنا نیست که چین می‌تواند هر اقدامی علیه شرکت‌های آمریکایی انجام دهد. برای مثال اگر بر شرکت‌هایی نظیر اپل و جنرال موتورز که محصولات‌شان را در چین می‌فروشند، فشار وارد شود، کارگران چینی که برای این شرکت کار می‌کنند شغل خود را از دست خواهند داد.

استراتژی چین تاکنون هدف قرار دادن محصولات کشاورزی از ایالت‌هایی بوده است که ترامپ برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده به حمایت آنها نیاز دارد و این استراتژی موثر بوده است. کشاورزان متضرر شده‌اند و از ترامپ خواسته‌اند جنگ تعرفه‌ای را پایان دهد. ترامپ نقاط ضعف متعددی دارد و چین می‌تواند از این نقاط ضعف استفاده کند. اگر بورس آمریکا از اقدامات تلافی‌جویانه چین لطمه ببینند یا رشد اقتصاد آمریکا کاهش یابد ترامپ مجبور است امتیازهای بیشتری به چین بدهد. البته چین باید برنامه‌های فراگیرتری برای کاهش وابستگی به بازار آمریکا تدوین کند، زیرا حتی اگر ترامپ در انتخابات سال آینده پیروز نشود، هر کس در کاخ سفید مستقر شود رویکرد آشتی‌جویانه در قبال چین نخواهد داشت. از سوی دیگر آمریکا باید یک استراتژی موثر در قبال چین اتخاذ کند، زیرا رویه‌های تجاری چین به زیان اقتصاد و امنیت آمریکاست.