ماجرای کور کردن چشم به جای درست کردن ابرو/ بانکهای ایران مقاومت را تحریم می‌کنند؟!

به گزارش شبکه اطلاع رسانی بانک و بیمه(بینا) به نقل از خبرگزاری تسنیم، کارگروه اقدام مالی موسوم به نهاد بین‌المللی مبارزه با پولشویی، 24 ژوئن 2016(دو روز پیش) اطلاعیه‌ای صادر کرد که در آن اعلام شده بود محدودیت‌های نظام پولی و مالی ایران از سوی این کارگروه به مدت 12 ماه برای بررسی پیشرفت‌های ایران در عملیاتی کردن یک «برنامه اقدام» توافق شده بین ایران و این نهاد به حالت تعلیق درآمده است. 

چندی پیش نیز، رئیس‌کل بانک مرکزی ایران در مصاحبه با شبکه سی‌ان‌بی‌سی گفته بود نمایندگان دولت ایران اخیرا با سازمان بین‌المللی «گروه ویژه اقدام مالی» برای گزارش تغییرات سه سال اخیر در سیستم مالی ایران و مذاکره در خصوص خارج شدن از لیست سیاه، دیدار کرده‌اند.

کار گروه اقدام مالی (FATF)، مجموعه سیاست‌ گذار پرنفوذی است که نکاتی در قالب توصیه در حوزه مبارزه با پول‌شویی و مبارزه با تأمین مالی تروریسم ارائه می‌کند؛ این توصیه‌ها در عمل برای تمامی کشورها الزامی است.

این گروه در سال 1989 از سوی کشورهای گروه 7 شکل گرفت و سازمان بین الدولی بوده کـه هدفش توسعه و پیشرفت واکنش بین المللی نسبت به مسـئله پولشـویی اسـت. در اکتبـر 2001، گـروه اقـدام مـالی مأموریت خود را گسترش داد و مبارزه با تروریسم را نیز در بر گرفت. گروه اقدام مالی یک مجموعه سیاست گذار است که کارشناسان حقوقی،  مالی و ضابطان قـانون را در کنـار هـم قـرار می دهد تا در قوانین و مقررات کشورها اصلاحات لازم پدید آید. در حال حاضر، 33 حوزه قضایی کشور و سـرزمین و 2 سازمان منطقه ای عضو گروه اقدام مالی هستند. این 35 عضو هسته تلاش های جهانی مبارزه با پولشـویی و تـامین مالی تروریسم را تشکیل می دهند. همچنین 27 سازمان بین المللی و منطقه ای به عنوان اعضای وابسته و ناظر با گروه اقدام مالی همکاری دارند؛ این سازمان ها حـق رای ندارنـد، امـا در جلسـات و گروه هـای کـاری به طـور کامـل شـرکت می کنند.

گروه اقدام مالی، ایران را در کنار کره شمالی، در فهرست دولت‌های «غیرهمکار» و «مناطق پرخطر» از نظر مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم و درواقع در لیست سیاه کشورهای دارای ریسک بالای پول‌شویی قرار داده است. از این رو بانک ها و موسسات اعتباری دنیا در ارتباط با شرکت های ایرانی بسیار احتیاط کرده و اغلب از همکاری سرباز می زنند.

در ارتباط با این اطلاعیه مهم FATF و حواشی پیرامون آن نکات ذیل مهم به نظر می‌رسد:

1- برجام برخلاف آن چیزی که دولت تصور می‌کرد، در واقع هیچ کمکی به رفع تحریم‌های ایران و بروز گشایش‌های گسترده اقتصادی در کشور نکرد. دولت روحانی حساب گسترده‌ای روی برجام باز کرده و تقریباً تمام تخم‌مرغ های خود را در این سبد چیده بود؛ با این حال آنچنان که ولی‌الله سیف رئیس‌کل بانک مرکزی نیز تاکید کرد، این توافقنامه هسته‌ای "تقریباً هیچ" سودی برای ایران نداشته است. 

بر این اساس دولت تصور می‌کند ریشه مشکلات در مسئله تبادلات بانکی است و بیخ مشکل تبادلات بانکی را باید در موضوع شفافیت مالی و محدودیت‌های اعمال شده توسط FATF جستجو کرد. بر همین اساس چه در دوران مذاکرات هسته‌ای و در حاشیه این گفت‌وگوها به صورت اعلام نشده و چه پس از  آن گفت‌وگوهایی در این باره توسط دولت ایران و طرف خارجی صورت گرفته و اطلاعیه دو روز پیش گروه یاد شده را همین راستا می‌توان ارزیابی کرد.

2- یک نکته کلیدی در اطلاعیه FATF آن است که در آن به جزئیات این Action Plan(برنامه اقدام) توافق شده بین ایران و این نهاد هیچ اشاره‌ای نشده و این جزئیات تاکنون از سوی طرف ایرانی نیز هیچگاه اعلام نشده است.  به همین دلیل نگرانی اصلی آن است که چیزی شبیه به اشتباهات مهم دولت در برجام، این بار در موضوع بانکی نیز اتفاق افتاده و بدون اینکه هیچگونه عایدی برای کشور داشته باشد، اثرات تخریبی سنگینی به جای بگذارد.

3- FATF نزدیک به 49 دستورالعمل یا استاندارد توصیه شده به کشورها دارد که از این تعداد 40 مورد آن مربوط به پولشویی و 9 مورد آن درباره تامین مالی تروریسم است. مهمترین مسئله در این بین آن است که اساساً تعریف ایران از تروریسم با تعریفی که آمریکا و برخی کشورهای دیگر از این موضوع دارند به طور کلی متفاوت است. هرچند ممکن است درباره برخی مصادیق مانند داعش، اجماعی حداقل در ظاهر بین تمام کشورها وجود داشته باشد، با این حال به عنوان نمونه آمریکا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را جزو گروه‌های حامی تروریسم می‌داند و  کشورهای حاشیه خلیج فارس که عضو FATF هستند نیز اخیراً حزب‌الله لبنان را جزو گروه‌های تروریستی فهرست کرده‌اند.

هرچند جناب ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی در تاریخ 4 خرداد 1395 با حضور در برنامه نگاه یک تاکید کرد که ایران خود مصادیق تروریسم را تعیین خواهد کرد، اما حقیقت آن است که اگر دولت بخواهد  همسو با FATF حرکت کند، مشکلات عدیده‌ای دامن‌گیر خواهد شد.

یکی از توصیه‌های اصلی FATF همکاری هر کشوری با نظام‌های مالی کشورهای دیگر برای کشف شبکه‌های مالی تروریسم است؛ اگر در این بین یک کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس از ایران بخواهد در ارتباط با کشف شبکه‌های مالی حزب‌الله لبنان با وی همکاری کند، ایران برای پایبندی به تعهداتش در FATF باید با این نهاد همکاری کند. 

 با ملاحظه موارد فوق، در حقیقت دو راه بیشتر پیش روی ایران نخواهد بود که با در نظر گرفتن این دو راه عملاً تلاش‌های ایران برای تامین رضایت این نهاد اقدامی عبث به نظر می‌رسد؛ بدین ترتیب که دولت ایران و به تبع آن بانکهای ایران با چنین درخواست‌هایی برای اعلام شبکه‌های مالی گروه‌هایی مانند حزب‌الله لبنان موافقت و برای متهم نشدن به تامین مالی تروریسم با نهادهای انقلابی قطع ارتباط خواهند کرد که عملاً یک خودزنی آشکار و حماقت سیاسی است و تبعاتی بالاتر از خسارت برجام نصیب کشور خواهد کرد و یا از سایر اقدامات خود هیچ سودی نخواهد برد، که در هر دو حالت چنین تلاش‌هایی را بی‌ثمر جلوه می‌دهد.  ضمن آنکه FATF و کشورهای ذی‌نفوذ از جمله آمریکا نه در مذاکرات  محرمانه و نه در آشکارا هیچ تضمینی برای همکاری کامل با ایران حتی در صورت پایبندی به تمام توصیه‌های این نهاد نداده‌اند.

 اطلاع‌رسانی شفاف درباره جزئیات برنامه اقدام توافق شده بین ایران و FATF می‌تواند اولین و مهمترین اقدام ایجابی دولت برای  پاسخ به شبهات کلیدی موجود باشد.