نقش بیمه بین الملل بر توسعه صادرات

ابزار گرد آوری اطلاعات در این پژوهش پرسش نامه محقق ساخته می باشد.پرسش‌نامه محقق ساخته از دو بخش تشکیل شده است. بخش نخست که به ویژگیهای جمعیت شناختی پاسخ دهندگان اختصاص دارد و بخش دوم که به سئوالات اصلی پرسش‌نامه می‌پردازد. به منظور تدوین این سوالات با مطالعه منابع مختلف و تحقیقات مشابه پیشین الگوبرداری شده است.

به منظور بررسی اعتبار پرسش‌نامه از روش دو نیمه سازی استفاده شد. در این شیوه ابزار تحقیق به دو نیمه تقسیم می‌شود، هر نیمه به طور مجزا اعمال می‌شود و میزان همبستگی نتایج آن دال بر اعتبار آن است. در تحقیق حاضر نیز سئوالات تحقیق به دو گروه سئوالات فرد و زوج تقسیم و سپس هر دو نیمه را روی تعداد 30 نفر از شرکت‌کنندگان توزیع و ضریب الفای کرونباخ  محاسبه خواهد گردید که این ضریب برای پرسش‌نامه مذکور  برابر با 86/0به دست امد ،  که نشان از ضریب اعتبار مناسب دارد.

جدول شماره 1 : خرده مقیاسها و تعداد سوالات مربوط به هر خرده مقیاس

یافته های تحقیق:

الف) توصیف داده ها:

جدول شماره 2:توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنس

با توجه به جدول فوق، می‌توان عنـــوان نــمود که اکثریت نمونه‌های تحقیق (84 نفر) یعنی7/60 درصد «مرد» و (33 نفر) یعنی3/39 درصد «زن» می­باشند.

جدول شماره 3:توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب  وضعیت استخدام

با توجه به جدول فوق، می‌توان عنـــوان نــمود که اکثریت نمونه‌های تحقیق (61 نفر) یعنی 6/72درصد رسمی بوده اند، و (23 نفر) یعنی 4/27درصد قراردادی و پیمانی بوده اند.

جدول شماره 4:توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تحصیلات

با توجه به جدول فوق، می‌توان عنـــوان نــمود که اکثریت نمونه‌های تحقیق (31 نفر) یعنی 9/36 درصد دارای تحصیلات « فوق دیپلم»، پس از آن، (26 نفر) یعنی 31 درصد «دیپلم» داشته اند.

جدول شماره 5:توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب  وضعیت تاهل

 بر اساس داده های جدول بالا می توان قضاوت نمود که 5/59درصد از پاسخگویان متاهل بوده و 5/40 درصد نیز مجرد بوده اند.

ب) بررسی فرضیه ها

در این بخش با استفاده از روش ها و آزمون های آماری مناسب به بررسی فرضیه های پژوهش و تجزیه و تحلیل استنباطی پرداخته شده است.نتایج این آزمون در جدول شماره شماره  نشان داده شده است.ابتدا به منظور استفاده از روش امار پارامتریک و با استفاده از ازمون کولموگروف اسمیرونوف به نرمال بودن داده های تحقیق پرداخته شد.نتایج ازمون کولموگروف اسمیرونوف در جدول زیر مشاهده می‌گردد.

جدول شماره 6: ‌آزمون K-S برای خوبی برازندگی توزیع نمرات مربوط  به متغیرهای تحقیق

بر اساس داده های جدول بالا می توان مطرح نمود که چون نمره  Zمحاسبه شده برای مولفه های این تحقیق در سطح 95 درصد از میانگین کمتر می باشد لذا می‌توان مطرح نمود که توزیع فوق، مفروضه نرمال بودن را داراست و می‌توان از میانگین به‌عنوان معرف‌ شاخص گرایش مرکزی استفاده نمود و از مدل‌های آمار پارامتریک استفاده به عمل آورد.

جدول شماره7 : آزمون فرضیه های تحقیق

همان گونه که از داده های جدول بالا می توان استنباط نمود ، هر 5 فرضیه مطرح شده در این تحقیق مورد تایید قرار گرفتند.به منظور سنجش اولویت عوامل موثر بر تاثیر مولفه های بیمه های بین المللی بر صادرات از ازمون رتبه بندی فریدمن استفاده شده است که نتایج آن در جدول زیر مشاهده می گردد:

جدول شماره8 : بررسی اولویت بندی عوامل موثر بر تاثیر مولفه های بیمه های بین المللی بر صادرات

داده های  جدول بالا نشان می دهد که اولویت اول مربوط به مولفه تنوع کالاها با میانگین (83/2) و  اولویت دوم مربوط به مولفه افزایش انگیزش در صادرکنندگان (  میانگین 74/2) بوده است.

هدف کلی پژوهش تعیین نقش بیمه بین الملل بر توسعه صادرات بوده است.

اهداف فرعی:

1-   تعیین نقش بیمه بین الملل بر تنوع کالاهای صادراتی

2-   تعیین نقش بیمه بین الملل بر افزایش انگیزش صادرکنندگان

3-   تعیین نقش بیمه بین الملل بر تسهیل روند صادرات کالاها

4-   تعیین نقش بیمه بین الملل بر کاهش ریسک صادرات کالاها

5-   تعیین نقش بیمه بین الملل بر جبران ضرر و زیان صادرکنندگان

بر این مبنا مهمترین فرضیه های مطرح در این پژوهش عبارتند از :

1-   بیمه بین الملل بر تنوع کالاهای صادراتی تاثیر گذار است.

2-   بیمه بین الملل بر افزایش انگیزش صادرکنندگان تاثیر گذار است.

3-   بیمه بین الملل بر تسهیل روند صادرات کالاها تاثیر گذار است.

4-   بیمه بین الملل بر کاهش ریسک صادرات کالاها تاثیر گذار است.

5-   بیمه بین الملل بر جبران ضرر و زیان صادرکنندگان تاثیر گذار است.

به منظور تعیین روایی پرسش‌نامه از روش روایی محتوا^[1] استفاده شده است. در این روش پس از مطالعات کافی و بررسی پژوهشهای مشابه و استخراج چک لیست مربوط به  دیدگاههای کارشناسان و اساتید نسبت به نقش بیمه های بین المللی بر صادرات و مطابق با اهداف تحقیق ، پرسش‌نامه اولیه تهیه و به 5 نفر از  صاحبنظران و اساتید محترم راهنما و مشاور ارایه شد تا پس از اعمال نظرات کارشناسانه آنها، پرسش‌نامه‌نهایی تدوین و توزیع گردد.

پژوهش حاضر با توجه به برخوردش با موضوع مطرح شده نیاز به پاره ای از مطالعات توصیفی دارد که به همین دلیل این پژوهش در زمره پژوهشهای توصیفی قرار می گیرد . روش انجام این پزوهش نیز پیمایشی ( زمینه یابی ) است. جامعه اماری در تحقیق حاضر عبارتست از کلیه  مدیران و کارشناسان بیمه های بین المللی در شهر تهران می باشد. تعداد این افراد مطابق با براورد روابط عمومی بیمه مرکزی برابر با 375 نفر براورد شده است.

روش گرداوری اطلاعات در این تحقیق  در بخش  تئوری ها و مبانی نظری پژوهش به صورت کتابخانه ای بوده ودر بخش گرداوری اطلاعات به صورت میدانی و از طریق پرسشنامه می باشد.

برای ترسیم و تدوین مدل مفهومی در این تحقیق از مدل مورگان (2010) استفاده شده است. مورگان اعتقاد دارد بیمه های بین المللی می توانند موجبات افزیش سطح تنگیزش در صادرکنندگان گردد. همچنین این بیمه ها سبب تنوع پذیری کالاهای صادراتی ، تسهیل روند صادرات کالاها و کاهش ریسک پذیری  و نیز جبران ضرر و زیان صادرکنندگان را به همراه داشته باشند. 

بیمه در دنیای امروز ضرورتی انکار ناپذیر است و همگام با پیشرفت جامعه بشری نیاز به بیمه افزایش یافته است. تمایز آشکاری میان میزان بیمه در کشورهای در حال توسعه و پیشرفته وجود دارد. بیمه صادراتی هم به عنوان بخشی از کل صنعت بیمه جدای از این موضوع نیست، با این تفاوت که بیمه صادراتی به خاطر ریسکهایتحتپوششکهشاملریسکهایسیاسیوتجاریمیشود،سازوکارینسبتاًمتفاوتازسایرانواعبیمهدارد. (الهی و رضایی مقدم ، 1388)

بدینمعناکهدرسایرانواعبیمه،حقبیمهونرخوشرایط،براساسعلوماکچوئری[1]و مبتنی بر ریسک است در حالی که در بیمه صادراتی به دلیل ملاحظاتی که وجود دارد یعنی در جهت حمایت و افزایش صادرات این اصول بیمه رعایت نمی شود و ممکن است سطح حمایت ها متفاوت باشد.(آسوده ، 1375)

 در جهت سازوکار دادن به این حمایتها،سازمانهایمنطقهایوبینالمللیهمچنینموافقتنامههاوقوانینبینالمللیمتفاوتی به وجود آمده است. چنانچه در این میان قوانین و مقررات صادراتی و در کنار آن مقررات بیمه صادراتی متناسب و بر مبنای سیاستی درست و با درنظر گرفتن موقعیت کشور در سطح بینالمللباشند،موجباتتسهیلوتوسعهصادراتوبهتبعآنرونقتجارترافراهمخواهندکرد.(تهرانی و همکاران ، 1387)

تداوم فعالیت های صادراتی در کشور مستلزم حمایت های بیمه ای است.گرچه شرکت های بیمه تجاری برخی از خطرها مانند آتش سوزی و حوادثی دریایی را بیمه می کنند ریسک هایی چون احتمال عدم پرداخت وجوه توسط خریداران خارجی، ریسک های سیاسی، مخاطرات سرمایه گذاری در خارج از کشور و ریسک های ناشی از جنگ و کودتا را بیمه نمی کنند.بنابراین ضرورت توسعه صنعت بیمه اعتبار صادرات و ضمانت نامه های صادراتی در کنار سایر شرکت های بیمه برای تداوم و توسعه صادرات نیاز مبرمی است. (عبد تبریزی ، 1380)وجود این گونه مؤسسات مالی در صنعت بیمه با طراحی انواع بیمه نامه ها و ضمانت نامه ها، هم در تامین مالی شرکت های صادراتی و هم در تقبل انواع مخاطرات زنجیره نهادها و بازارهای مالی را در دنیای تجارت تکمیل می کند.امروزه علاوه بر بانک های تجاری و تخصصی، صنعت بیمه در خدمت تجارت و صادرات است.یکی از پدیده های جدید و تحولات عمده ای که در صنعت بیمه بین الملل اتفاق افتاده و باعث برداشتن مرز میان بانک ها و شرکت های بیمه شده مجموعه های بانک- بیمه[2]است.(بی نظیر ، 1388).

این مجموعه ها که غالبا در اروپا رواج دارد نوعی سرمایه گذاری فرابخشی است که در آن بانک ها فعالیت خود را به قدری گسترش داده اند که به صدور بیمه نامه برای سپرده گذاران خود اقدام می کنند و شرکت های بیمه نیز برای بیمه گذاران خود حساب های پس انداز و سپرده افتتاح می کنند.در عمل بانک ها این نوع سرمایه گذاری را ایجاد یک شرکت بیمه به اجرا در می آورند.کلیه این اقدامات در بازارهای مالی برای جذب سپرده های مردم، ایجاد ایمنی و بیمه در صنعت و تجارت و تخصیص بهینه منابع انجام می گیرد.یکی از بخش های کلان اقتصادی کشور تجارت خارجی و صادرات است.بیمه به عنوان یکی از عوامل مهم پیشرفت و توسعه اقتصادی همواره مد نظر کشورها در مسیر توسعه بوده است. در حقیقت بیمه برای تجارت و فرایند توسعه به اندازه ای مهم است که سازمان ملل در اولین اجلاس کنفرانس سازمان ملل برای تجارت و توسعه در سال 1964 به طور رسمی تصدیق کرد که " بازار بیمه ملی مناسب و بازار بیمه اتکایی از خصوصیات لازم برای رشد اقتصادی است. بیمه های بین المللی سبب آرامش صادرکنندگان شده و به نوعی ابزاری مطمئن برای جبران ضررو زیان آنها به شمار می روند.(ضمیری ، 1374)

1. آسوده، سید محمد(1375)،‌ "ماهیت ریسک در معاملات اعتباری"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 42، صص 107-116.
2. ا لهی، مهدی و رضایی مقدم، امین(1388)،" بررسیماهیتو کارکردهایمشتقاتبیمهو ضرورتبکارگیریآنها در صنعتبیمه"، مقاله ارائه شده در همایش بین المللی صنعت بیمه چالش‌ها و فرصت‌ها، تهران.
3. بی‌نظیر،‌ سید علیرضا(1388)، "بررسی راهکارهای توسعه بیمه­های اعتباری و تضمینی در کشور"، طرح پژوهشی منتشر نشده، پژوهشکده بیمه.
4. تهرانی، رضا و همکاران(1387)، " اوراقبهادارسایدکار،(Sidecars) ابزارینوینبرایتأمینمالی شرکتهایبیمهدر توسعهبازاربیمهجهانی"، مقاله ارائه شده در همایش بین المللی توسعه‌ نظام تامین مالی در ایران، تهران.
5. حسین نیا، بتول(1376)، " اهمیت سرمایه گذاری شرکت های بیمه"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 48، صص105-114.
6. دادرس جوان، عذرا و گیوه‌چین، جواد(1375)،‌ "بیمه اعتبار- اهرمی برای سرمایه گذاری"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 42، صص 28-42.
7. رحمانی،‌ تیمور و میرزایی،‌ حبیب(1380)، " نقش اقتصادی بخش بیمه در پیوند انتقال ریسک با بازار سرمایه"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 62، صص85-100.
8. رستمیان، فروغ و سمیه، شعبانی(1386)، "ارزیابی عملکرد سرمایه‌گذاری منابع پولی و مالی صندوق بازنشستگی بیمه مرکزی ایران و ارائه راهکارهای مناسب"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 87، صص 135-164.
9. سالنامه آماری صنعت بیمه(1388)، مدیریت طرح و برنامه، اداره بررسی‌های آماری، بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تهران.
10. سیفلو، سجاد(1389)،‌ "اوراق بهادار بیمه‌ای ابزاری برای افزایش توان بیمه‌گری در صنعت بیمه ایران"، هفدهمین همایش ملی و سومین همایش بین المللی بیمه و توسعه، تهران.
11. شاکرین، مهدی(1373)، "نقش بیمه در بازار سرمایه و تضمین امنیت  سرمایه‌های ملی"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 35، صص80-91.
12. صادقی دمنه، رحیم و کلانتری،‌ مهدیه(1388)، "نقشوجایگاهمشتقاتوابزارمالیدر توسعهبازاربیمهجهانی"، مقاله ارائه شده در همایش بین المللی صنعت بیمه چالش‌ها و فرصت‌ها، تهران.
13. صحت، سعید و زندی،‌ پژمان(1389)، "مدیریت ریسک و بیمه‌ اعتبار تجاری"، تهران، انتشارات دانشکده علوم اقتصادی.
14. صحت، سعید و زندی،‌ پژمان، (1386)، "شناسایی و رتبه‌بندی عوامل موثر بر عدم رشد و توسعه بیمه‌ اعتبار تجاری داخلی در بازار بیمه کشور(مورد شرکت‌های بیمه دولتی)"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 87، صص 67-93.
15. صدیق نوحی، مینا(1390)، "بیمه اعتبار- اهرمی برای سرمایه گذاری"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 42، صص 19-27.
16. ضمیری، معصوم(1374)، " موسسات بیمه و بازار سرمایه"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 39، صص113-122.
17. عبده تبریزی،‌ حسین(1380) " نقش صنعت بیمه در بازارهای سرمایه‌ جهانی شده"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 64، صص93-109.
18. عزیزی،‌ فیروزه(1380) " جایگاه موسسات بیمه در بازار مالی کشور"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 64، صص111-130.
19. کدخدایی،‌ حسین(1380)، " بیمه، بانک، بورس: مثلث توسعه مالی"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 64، صص131-144.
20. کمالوند، محمد صادق(1380)،‌ " تاثیر ریسک بر بازده سرمایه‌گذاری شرکت‌های بیمه در بورس اوراق بهادار تهران"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 62، صص21-32.
21. گلده، عبدالمجید(1375)،‌ "بیمه اعتبار صادرات و سرمایه‌گذاری"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 42، صص 95-101.
22. مظلومی، نادر(1375)،‌ "ماهیت ریسک در معاملات اعتباری"، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 42، صص 49-63.
23. میر مطهری، سید احمد(1380)، " نقش موسسات بیمه در بازار سرمایه "، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 64، صص131-144.

ماخذلاتین

1. Aon Benfield Securities, (2009), "insurance-linked securities: Adapting to an Evolving Market 2009".
2. Aon Benfield Securities, (2010), "insurance-linked securities: Market Momentum 2010".
3. Bantwal, V & Kunreuther, H, (2009), "A Cat Bond Premium Puzzle?", working paper, The Wharton school, university of Pennsylvania.
4. Bantwal, V & Kunreuther, H, (2000), "A Cat Bond Premium Puzzle?" Journal of Psychology and Financial Markets, no.1, pp. 76-91.
5. frey, A, (2013), "the role of indices in transferring of insurance risks to the capital markets", Swiss Re, Sigma, no.4/2009.      
6. Halfenstein, R, (2013), "Securitization-new opportunities for insurers and investors", Swiss Re, Sigma, no.7/2006.

5. Canabarro, E, Finkemeier, M, Anderson, R & Bendimerad, F (1998), "Analyzing Insurance-Linked Securities", Quantitative Research, Goldman Sachs, PP. 3-5.
6. Carayannopoulos, P, Kovacs, P & Leadbetter, D (2003), ‘Insurance Securitization: Catastrophic event exposure and the role of insurance linked securities in addressing risk’, ICLR Research, no.26, pp. 1-6.

8. Gorvett, R (1999),’ Insurance Securitization: the development of a new asset class ’, Discussion Paper Program, the College of Insurance, New York, pp.136-138.
9.  Goshay and Sandor (1973), “An Inquiry into the Feasibility of a Reinsurance Futures Market,”Journal of Business Finance, no.5, pp. 56-66.

Abstract:

International insurance is an excellent role in facilitating their exports. In recent years, insurance companies have insurance for international value most. The purpose of this study was to determine the role of International Insurance of Export Promotion. The study sample consisted of all managers and experts of international insurance. 84 subjects were selected. Descriptive and inferential statistical methods were used for data analysis. The results showed that International insurance can increase the incentives are exporters. The findings also indicated that due to the international insurance variabilities are exported. In addition, the results showed that the international insurance losses for exporters are compensated.

Keywords: insurance, insurance, international, export, export

صنعت بیمه و بازار سرمایه دو نهاد اصلی و اساسی اقتصاد هستند. روند جهانی موجود بین این دو نشان از یک همگرایی و تعامل بالاست. هم صنعت بیمه نیازمند بازار سرمایه است و هم بازار سرمایه نیازمند صنعت بیمه و از سوی دیگر اقتصاد ملی نیازمند این دو و تعامل بیشتر بین این دو است. بازار سرمایه محل داد و ستد سرمایه‌ها و بازار بیمه محل داد و ستد اطمنیان است. عنصر اطمینان‌، از مهمترین و اساسی ترین ارکان بازار سرمایه است که صنعت بیمه می‌تواند به راحتی آن را برای فعالان این بازار فراهم نماید. صنعت بیمه نیز به منظور انجام سرمایه‌گذاری برای تامین تعهدات خود نسبت به بیمه‌گذاران نیازمند بازار سرمایه است.  علاوه بر  این  بازار‌های سرمایه‌ جهانی امروزه شاهد  ابزار‌ها و  نوآوری‌های مشترک بازار سرمایه و صنعت بیمه است که بیش از پیش تعامل و همگرایی انها را باعث شده است. در این میان به زعم صدیق نوحی (1390) بیمه های بین الملل موجب افزایش سطح انگیزش در صادرکنندگان می گردد. این یافته با نتایج تحقیق حاضر همسویی دارد. علاوه بر این به زعم صحت و زندی (1389) بیمه های بین الملل می توانند در تسهیل روند صادرات کالاها جایگاه ممتازی داشته باشند.در پی تاکید بیمه مرکزی بر ضرورت فعال‌تر شدن شرکت‌های بیمه های بین المللی در زمینه صادرات ،‌ایجاد نمایندگی‌های ویژه بیمه‌های بین المللی در شرکت‌های بیمه و افزایش اطلاع رسانی و آگاه سازی در زمینه مزایای انواع بیمه‌های بین المللی به صادرکنندگانامری مهم و ضروری به نظر می رسد.صحت و زندی (1386)

در امر صادرات همه دستگاه های اجرایی کشور به ویژه صنعت بیمه، باید به طور منظم و هماهنگ تلاش کنند.سرعت دادوستد مستلزم ابزارهای پیشرفته است.صنعت بیمه از جمله پدیده های جهانی است که در تجارت داخلی و خارجی نقش بسیار مهمی دارد. چرخه گردش کالا در عرصه تجارت جهانی در چارچوب معاملات تجاری انجام می گیرد.در این چرخه باید وجه کالای فروش رفته سریعا دریافت و اسناد مالکیت به خریدار منتقل شود و در نهایت خریدار سریعا به کالا دسترس یابد.گشایش اعتبار اسنادی و سیستم حمل ونقل کالا، تولید و مصرف را به هم پیوند می دهد.شرکت ها و مؤسساتی که به صدور گواهی بازرسی، گواهی بهداشت، گواهی استاندارد و غیره اقدام می کنند، حلقه های دیگر این زنجیره را در تجارت جهانی تشکیل می دهند. شرکت های بیمه نیز در این میان نقش به سزایی به عهده دارند.((Bantwal, V & Kunreuther,2009

برای مثال، برای اینکه کالای فروش رفته به دست خریدار برسد لازم است که محصول بیمه شود.در دنیای تجارت رابطه نزدیکی بین بیمه و تجارت بین الملل وجود دارد.بیمه گران در کنار خریدار و فروشنده و در همه مراحل چرخه تجارت نقش خود را ایفا می کنند.نقش بیمه ها در تأمین پوشش های لازم برای جبران خسارت های ناشی از جابه جایی کالا، حمل ونقل، اخذ تسهیلات و خدمات بانکی، بازرسی کالا و غیره درخور توجه است. (Carayannopoulos Kovacs & Leadbetter,2003)

با توجه به رقابت شدید در بازارهای بین المللی صادرات کالاها و خدمات، واردکنندگان بیش از پیش تقاضای تسهیلات بیشتری از صادرکنندگان می کنند.بنابراینچنانچه صادرکنندگان بتوانند شرایط اعتباری بهتری به خریداران پیشنهاد کنند امکان صادرات افزایش می یابد.صادرات بر مبنای شرایط پرداخت نسیه یا اعتباری دارای ریسک عدم پرداخت و ریسک تاخیر در پرداخت است.از طرف دیگر برآورد قابلیت اعتباری خریدار خارجی و پیش بینی وقوع حوادث سیاسی در کشور خریدار به سهولت امکان پذیر نیست.تحت چنین شرایطی وظیفه شرکت های بیمه صادرات و ضمانت نمامه صادرات این است که ریسک های تجاری و سیاسی اعتباردهندگان، صادرکنندگان و سرمایه گذاران را کاهش دهند و زیان های احتمالی آنها را جبران کنند.(frey,2013)

 به همین دلیل مؤسسات و واسطه های مالی از جمله بیمه، بانک و صندوق های مالی و بیمه ای ابزارها و بیمه نامه هایی را طراحی می کنند تا با ایجاد اطمینان بیشتری برای صادرکنندگان راه صادرات غیرنفتی را در کشور هموار کنند.بر طبق ماده 96 قانون برنامه سوم به دولت اجازه داده شده تا ضوابط مالی، اداری و استخدامی خاصی برای صنعت بیمه و رقابتی کردن آن با همکاری سازمان مدیریت و برنامه ریزی و مجمع عمومی شرکت های بیمه و بیمه مرکزی ایران تهیه، تصویب و اجرا شود.بر طبق بند ه ماده 113 قانون برنامه سوم برای تحقق جهش صادراتی تاسیس صندوق های غیردولتی توسعه صادرات مورد حمایت قرار دارد.بر طبق بند ج ماده 116 دولت برای حضور فعال شرکت در بازارهای جهانی و صادرات خدمات فنی و مهندسی تسهیلاتی از قبیل فراهم کردن زمینه صدور ضمانت نامه بانکی با حداقل سپرده گذاری، ارائه خدمات بیمه ای و بانکی با حداقل هزینه و کارمزد و ایجاد نظام اعطای اعتبار صادراتی به طرح های عمرانی به صورت اعتبار خریدار و فروشنده در نظر گرفته است. در تبصره 29 بودجه سال 1390 در جهت مشارکت دولت در تأمین مالی اعتبارات صادراتی و جهش صادراتی مبلغ 7/157 میلیارد تومان بابت تکمیل و افزایش سرمایه صندوق ضمانت صادرات ایران منظور شده است.یکی از سیاست های تشویق صادرات، طراحی بیمه صادرات است که معمولا در دنیا با کمک بانک صادرات تأمین اعتبار می شود به طوری که تمام یا بخشی از زیان ناشی از معاملات صادراتی تحت پوشش بیمه ای قرار می گیرد.با اجرای این طرح خدمات بیمه ای به شرح زیر عرضه می شود:

الف)بیمه عمومی صادرات:برای جبران خسارت ناشی از خطرهای سیاسی و تجاری در تجارت طراحی شده است.این نوع بیمه نامه 90 درصد از خسارت هایناشی از عوامل سیاسی، جنگ و کودتا در کشور طرف معامله و 60 درصد زیان های ناشی از عوامل تجاری را تحت پوشش بیمه ای قرار می دهد.

ب)بیمه مالی صادرات:این بیمه برای تضمین بازپرداخت مطالبات صادرکنندگان طراحی شده است.معمولا بانک ها و بانک مرکزی تامین اعتبار این بیمه نامه ها را به عهده می گیرند.

پ)بیمه سرمایه گذاری خارجی:این بیمه برای ایجادامنیت سرمایه گذاری در خارج از کشور طراحی شده است.این بیمه در خصوص سرمایه گذاری خارجی، حمل و نقل و اعتبارات صادر می شود.

روش نمونه گیری در تحقیق حاضر خوشه ای است. ابتدا ازمیان شعب بیمه های بین الملل در مناطق مختلف شهر تهران از هر منطقه 1 شعبه انتخاب می گردد ، تعداد 5 شعبه (مرکز ، شمال ، جنوب ، غرب و شرق تهران ، هریک یک شعبه) به طور تصادفی انتخاب شدند. در مرحله بعد از میان هر یک از شعب منتخب ، تعداد نمونه موردنیاز ، انتخاب گردید. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران به شرح زیر استفاده شد. چون حجم جامعه آماری مشخص است لذا می توانیم از فرمول کوکران برای تعیین حجم نمونه استفاده کنیم که به شرح زیر است:برای محاسبه حجم نمونه در هر تحقیق با توجه به امکانات محقق و نوع تحقیق می‌توان اقدام نمود. در این پژوهش به منظور تعیین تعداد مناسب افراد نمونه که بتوانند معرف جامعه‌ آماری باشند از روش زیر استفاده می‌شود.

برای محاسبه حجم نمونه می‌توانیم از فرمول زیر (فرمول کوکران) استفاده کنیم.

که در این فرمول

N = حجم جامعه اماری که برابر با 375 نفر می باشد.

T=Z= اندازه متغیر در توزیع طبیعی که برابر با 96/1 است.

P= درصد توزیع صفت در جامعه که برابر با 5% در نظر گرفته می شود

q= درصد افرادی که فاقد آن صفت در جامعه هستند که برابر با 5% در نظر گر فته می شود.

d= تفاضل نسبت واقعی صفت در جامعه که برابر با 5% در نظر گرفته می شود.

لذا با قرار دادن اعداد فوق در این فرمول تعداد نمونه مورد نیاز در این پژوهش به روش زیر محاسبه می‌گردد.

دراین تحقیق تعداد 84 نفر از کارکنان شعب بیمه های بین الملل به عنوان نمونه انتخاب  شدند.

صادرات مانند سایر فعالیت های تجاری در معرض خطرهای گوناگونی است. صادرکنندگان علاوه بر سایر خسارت ها با خطر عدم پرداخت مطالباتشان از سوی خریداران خارجی مواجه هستند.زیان هایی که بر اثر وقایع سیاسی مثل جنگ و آشوب و سایر خطرهایی مانند از بین رفتن دارایی ها، ورشکستگی یا محدودیت های دولت کشور خریدار و کنترل های وارداتی و ارزی پیش می آید مهم است.اگر وقوع چنین وقایعی قبل از تحویل کالاها به خریدار باشد ممکن است خریدار از ایفای تعهدات و اجرای مفاد قرارداد خودداری ورزد و یا اینکه حمل کالا به مقصد موردنظر غیرممکن شود.(Halfenstein,2013)

اگر این وقایع پس از تحویل کالا به خریدار اتفاق افتد ممکن است خریدار از پرداخت وجوه به صادرکننده خودداری کند که در هر صورت زیان هایی متوجه صادرکننده می شود.گرچه برخی از خطرها را شرکت های بیمه بازرگانی پوشش می دهند خطرهایی از قبیل عدم پرداخت وجوه توسط خریدار(واردکننده)، ملی شدن منابع و خطرهای سیاسی توسط شرکت های بیمه تجاری مورد پوشش قرار نمی گیرند. یک ضمانت نامه، بیمه صادراتی خطرهای تجاری و غیرتجاری را تضمین و صادرکننده را در برابر ریسک های عدم پرداخت در سررسید یا قصور در پرداخت تمام یا قسمتی از کل ارزش کالای صادراتی ضمانت می کند.بنابراین ضمانت نامه و بیمه نامه اعتبار صادراتی کمک مؤثری در تامین مالی است و تسهیلاتی فراهم می کند که صادرکننده تحت هیچ شرایطی به تنهایی نمی تواند آن را تامین کند.دلایل پیدایش این نوع مؤسسات و شرکت های بیمه ای به شرح زیر است:

1- ماهیت خطرهایی که گریبانگیر صادرکننده خدمات، کالا و سرمایه گذار است، به گونه ای است که پوشش این خطرها متناسب با اهداف انتفاعی و اصول بازرگانی که شرکت های بیمه بازرگانی بر آن اساس تاسیس شده، نیست.(عزیزی ، 1380)

2- شرکت های بیمه بازرگانی تابع مقررات خاصی در خصوص میزان پذیرش، تعهدات و رعایت نسبت خاص بین سرمایه، ذخایر و تعهدات خود هستند که این ذخایر و سرمایه تناسبی با ارزش صادرات کل کشور و مبالغ سرمایه گذاری خارجی کشور در سایر کشورها ندارد.

پوشش های بیمه ای صادرکنندگان را به دو دسته زیر می توان تقسیم کرد:

1- پوشش بیمه ای در مقابل خطرهای بیمه پذیر:خطرهایی نظیر آتش سوزی، حوادث دریایی، شکست ماشین آلات و بیمه های اعتباری کوچک که توسط شرکت های بیمه بازرگانی تحت پوشش قرار می گیرند.

2- پوشش بیمه ای در مقابل خطرهای بیمه ناپذیر:این نوع خطرها به دلیل این که اساسا از سوی شرکت های بیمه بازرگانی تحت پوشش قرار نمی گیرند و یا به دلیل تمرکز و تجمع خطر(برای مثال، سرمایه گذاری های کلان در یک کشور با ریسک بالا)حق بیمه بسیار زیادی از بیمه گذار مطالبه می شود لذا مانعی در راه توسعه صادرات به وجود می آورد.در مواردی که بیمه های بازرگانی از ارائه بیمه خاص خودداری می کنند جای خالی صدور این نوع بیمه نامه ها با حمایت دولت از طریق صدور ضمانت نامه ها یا بیمه های اعتبار به عهده شرکت ها و نهادهای مالی دیگری گذاشته می شود.(کدخدایی ، 1380)

1- ارائه خدمات متنوع و طراحی بیمه نامه های جدید برای صادرکنندگان توسط شرکت بیمه صادرات و صندوق ضمانت صادرات ایران به نحوی که متناسب با نیازهای روز صادرکنندگان باشد، مانند بیمه نامه یا ضمانت نامه نوسان نرخ ارز.

2- ایجاد هماهنگی بین بانک ها و شرکت بیمه صادرات و سرمایه گذاری و صندوق ضمانت به نحوی که پرداخت اعتبار و تسهیلات به صادرکنندگان از سوی بانک ها منوط به اخذ بیمه نامه اعتبار و ضمانت نامه عام و خاص باشد.

3- شرکت بیمه صادرات و سرمایه گذاری در صورتی که از سهامی خاص به عام و از مالکیت دولتی به خصوصی تبدیل شود با استفاده از سرمایه گذاری عموم مردم بنیه مالی شرکت افزایش می یابد و می تواند پوشش های متنوع تری از ریسک ارائه کند.

4- با توجه به این که درصد کمی از صادرات غیرنفتی کشور تحت پوشش صندوق ضمانت است لذا یارانه های دولتی به این صندوق به تدریج کاهش یابد.

1-   شرکت بیمه صادرات و صندوق ضمانت نباید به عنوان رقیب یکدیگر عمل کنند.

2-   امکان انجام گرفتن بیمه های اتکایی با شرکت های بیمه خارجی به صورت مستقیم و نه فقط از طریق بیمه مرکزی برای موسسات بیمه ای مورد بحث فراهم شود.

ترغیب سفارتخانه های ایران به جمع آوری اطلاعات تجاری از بازارهای هدف برای صادرکنندگان برای شرکت های بیمه صادرات و سرمایه گذاری و صندوق ضمانت صادرات ایران

بیمه های بین المللی نقش و جایگاه ممتازی در تسهیل صادرات دارند. در سالهای اخیر  ، شرکتهای بیمه گر برای بیمه های بین المللی ارزش بیشتری قایل شده اند. هدف از این پژوهش تعیین نقش بیمه بین الملل بر توسعه صادرات بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه مدیران و کارشناسان بیمه های بین الملل بوده است. تعداد 84 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. از روش های آماری توصیفی و استنباطی برای تجزیه و تحلیل داده استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان  داد که بیمه های بین الملل می توانند موجب افزایش انگیزش در صادرکنندگان گردند. همچنین یافته های پژوهش نشان داد که بیمه های بین المللی سبب تنوع پذیری کالاهای صادراتی شوند. علاوه بر این نتایج نشان داد که بیمه های بین المللی موجب جبران ضرر و زیان برای صادرکنندگان می گردد.

نویسنده:بهمن وحیدی